Panorama van Colchis bij de markt van Kutaisi
Kutaisi is de tweede stad van Georgië en met nog geen 200.000 inwoners veel kleiner dan hoofdstad Tbilisi (1,4 miljoen inwoners). Wizzair brengt je voor minder dan 100 euro in ruim 4,5 uur van Eindhoven naar Kutaisi en terug. Een goedkope kennismaking met Georgië dus. Kutaisi is een groen antiek provinciestadje, waar een liefhebber van socialistische architectuur wel een dag of wat zoet kan zijn.
Kutaisi ligt 220 km van Tbilisi, maar je doet er zeker vier uur over vanwege de spannende weg door de bergen, de tientallen stops van de marsjroetka’s, op vaak nogal willekeurig door de reizigers gekozen plekken, en de sportief-waanzinnige rijstijl van de Georgiërs. Ritsen is onbekend in Georgië.
Reizen per marsjroetka
Marsjroetka’s zijn de belangrijkste vorm van openbaar vervoer in Georgië. De vloot marsjroetka’s bestaat uit in Duitsland, Engeland of Nederland afgedankte en hier geïmporteerde bestelbusjes, die nog jaren trouw dienst doen. Als je de reis ziet als een belevenis op zich, kom je helemaal aan je trekken. Als je van comfortabel kwaliteitsvervoer houdt, neem de trein.
De weg is voor verbetering vatbaar. Alleen het laatste stuk voor Tbilisi, in het bredere deel van het dal, schiet het redelijk op. China investeert ook in Georgië enorme bedragen om de infrastructuur te verbeteren. Overal langs de route wordt gewerkt aan bruggen en tunnels, en wel door Chinese ingenieurs die in Chinese expatdorpen wonen en gebruik maken van Chinees materieel.
Het haut-reliëf van Franz
De Grote Markt van Kutaisi is erg tof. Prachtige groenten, klosjes brutalistisch ogende gedroogde kaki’s, vrolijk gekleurde strengen churchkhela (walnoten aan een touwtje die door een badje ingedikt druivensap zijn gehaald, de Georgische energy bar avant la lettre ) en kruiden in alle geuren en smaken.
Vanaf de ingang naar de markt aan de Paliashvili-straat is het Panorama van Colchis niet te missen. Het is een indrukwekkend reliëf van 9 bij 10 meter in een rijke schakering aan terracottakleuren. Het is geen bas- maar een haut-reliëf. Naar het schijnt zo’n 70% van elk poppeke steekt uit. Het reliëf staat bij de bewoners van Kutaisi bekend als het Panorama van Franz, naar de bijnaam van de kunstenaar Bernard ‘Franz’ Nebieridze. `
Jeroen Bosch, mythologie en socialistisch realisme
In Sovjet-tijd maakte Franz zelf het ontwerp en gaf er in keramiek vorm aan in zijn atelier. Daar bleef het kunstwerk achter na zijn dood in 1987, zonder dat het publiek het ooit had kunnen zien, en zonder dat het kunstwerk op zijn beoogde plek gearriveerd was.
Waar veel kunstwerken uit de Sovjet-tijd worden verwijderd of onderhevig zijn aan verval, is dit kunstwerk postuum – in 1995, na het overlijden van zowel kunstenaar als de Sovjet-Unie – aangebracht op de muur van het huis op Paliashvili-straat 15. Het Panorama van Colchis is dan ook niet gemaakt ter meerdere eer en glorie aan de Sovjet-Unie en het socialisme, maar aan de antieke helden van Georgië. De hele geschiedenis van Georgië, of meer bepaald, van Colchis, komt er voorbij. Het is een kruising tussen Jeroen Bosch, mythologie en socialistisch realisme. Inmiddels heeft ‘Kolkheti’ een monumentenstatus.
Wat is Colchis?
Colchis – კოლხეთი ofwel Kolkheti in het Georgisch – is een voormalig koninkrijk (650-150 voor Christus) aan de oostkust van de Zwarte Zee, dat delen van Georgië (ook Abchazië), Rusland (onder meer Sotsji) en Turkije (onder meer Trabzon) omvatte. Colchis speelt een belangrijke rol in de Griekse mythologie, omdat Koning Aietes van Colchis het Gulden Vlies bezat. Zijn dochter Medea legde het aan met Jason (die van de Argonauten) en daardoor kwam het Gulden Vlies in handen van Jason en zijn kornuiten.
Koning Aietes met zijn Gulden Vlies staat rechts in het panorama, boven de poort. Rechts van hem is een schapenvacht te zien, het Gulden Vlies zelf. Koning Aietes was niet zo maar een koning, hij was de zoon van de zon!
Centraal in het panorama meen ik Moeder Georgië te zien. In het onderste deel van de compositie lijken wapens en gereedschappen te zijn begraven. Symboliek ten top. Voor de gezichten aan de linkerzijde zijn verschillende inwoners van Kutaisi als model gebruikt. Let maar eens goed op als je over de markt loopt of je nog een bekend gezicht tegenkomt.
Snelle feiten Panorama van Kolkheti
➜ Beeldhouwer: Bernard (Franz) Nebieridze (1939-1987)
➜ Jaar: 1980-1985
➜ Architect: Svanidze
➜ Geplaatst: 1995
➜ Paliashvili-straat 15
Oostblog 