Terugblik Betonsafari ‘Eindhoven de bruutste’

Betontour langs de bruutste gebouwen van Eindhoven

Vrijdagochtend 22 maart tegen 11 uur ’s ochtends staan ruim 20 personen startklaar bij de Bunkertoren voor de Betonsafari langs het bruutste dat Eindhoven te bieden heeft. De groep is divers: 3 Bunkertorenbewoners en nog meer Eindhovenaren, waaronder een erfgoedspecialist, 2 betonspecialisten en vooral veel betonliefhebbers(paren) uit heel Nederland. Eindhoven heeft dankzij Philips en DAF heel wat bruuts te bieden. Zij namen Eindhoven mee in de vaart der volkeren. De bouw van werkplaatsen, laboratoria en kantoren veranderde vanaf begin twintigste eeuw en de annexatie van omliggende gemeenten veranderden het Brabantse dorpje volledig. 

Eindhoven kreeg begin jaren zestig ook zijn eigen Technische Universiteit, waarvoor in korte tijd pal achter het station een moerassig terrein aan de Dommel werd omgeturnd tot campus. Dit onder auspiciën van Van Embden die het plan ontwierp dat werd uitgevoerd door zijn bureau OD205. 

De Bunkertoren ligt naast de campus. De oorspronkelijke Bunker stamt uit 1969 en is een langgerekt horizontaal georiënteerd gebouw van twee verdiepingen hoog met schuine betonnen muren, als een afgetopte piramide. Huig Maaskant gebruikte voor zijn ontwerp massa’s béton brut. Powerhouse Company zette er recent de Bunkertoren op en nam Maaskants Bunker onder handen onder de noemer ‘reviving a brutalist beast’. 

We kunnen met bewoner Arjan mee naar binnen en hebben een waanzinnig uitzicht vanaf de 25ste verdieping. Alle bestemmingen van de dag zijn vanaf hier te zien: de gebouwen van de TU/e, het Evoluon, de Philipsgebouwen op Strijp S. Op de benedenverdieping huist Good Habitz, waar nog allerlei originele bunkerrelicten in het interieur zichtbaar zijn: grote haarden in bruut beton, de oude trap naar de studentenbar, de schuine betonnen wanden van de bunker. 

Ook de TU/e biedt veel bruut beton. Het Auditorium en het met met kathedrale allure begiftigde hoofdgebouw Atlas zijn beide ontworpen door Van Embden en Choisy, stammen uit 1963 en zijn mooie voorbeelden van sculpturaal in het werk gegoten beton. Ze staan niet voor niets in onze Atlas van het brutalisme in Nederland. Betonprijswinnaar Gemini en Neuron zijn ook door OD205 ontworpen en laten zien hoe je beton kunt gebruiken als bouwpakket. 

Na de lunch gaat de tocht naar Strijp S, lange tijd alleen toegankelijk met Philipspasje en bij Eindhovenaren bekend als de Verboden Stad. We lopen naar de Fellenoord langs het Holiday Inn – bekleed met grindbetontegels – en het voormalige WTC-complex, met een gevel van afgeronde prefab betonelementen: typisch De Bever aldus een deelnemer. De gebroeders De Bever bouwden veel voor Philips, bijvoorbeeld het PSV-stadion en het Evoluon.
De sloopvergunning voor WTC en hotel zijn recent afgegeven. Lang valt niet meer van deze betonkolossen te genieten. Gelukkig blijft de indrukwekkende betonnen paddestoel bij de opgang vanuit de Kruisstraattunnel wel bewaard. Op een andere plek, maar toch.

Via een stukje Philipsdorp waar ooit de eerste ETOS gevestigd was, lopen we achter het Philips-stadion langs naar de voormalige Bedrijfsschool van Philips, die recent is omgebouwd tot 400 lofts. Tijdens WOII raakte het gebouw zwaar beschadigd en werd het gerestaureerd en uitgebreid met een haaks geplaatst deel met gebogen gevel en fraaie luifel. In het plantsoen voor het gebouw is een beeldengroep te zien bij een fontein. Er tegenover ligt Microlab, ook van Philips. Dit is onderdeel van de voormalige Verboden Stad van Philips. Het SFF-gebouw is een van de Eindhovense ‘bruten’ die het tot BRUUT – Atlas van het brutalisme in Nederland heeft geschopt. Hier werd de compact disc geboren. In het gebouw huist nu Bosch. Het heeft een verfijnd betonraster en een XL luifel. In de Donna staat een maquette die een goed beeld geeft van hoe Eindhoven de laatste tijd is veranderd.

Het begint een beetje te miezeren en we stappen stevig door richting Evoluon, maar niet voordat we het Natlab, het Natuurkundig Laboratorium van Philips, hebben bewonderd. Dit gebouw is net als de Philips Bedrijfsschool ontworpen door Dirk Roosenburg, die ook voor de iconische ‘betonhyacinten’ van de Velsertunnel tekende.

Het lekkerste bewaren we voor het laatst. Als de regen losgaat zitten we inmiddels laag en droog in het Evoluon. Laag, want we gaan de doorgaans ontoegankelijke technische ruimten in. Ik had beloofd gekregen dat we de krochten van het Evoluon zouden zien, en die belofte wordt meer dan waargemaakt. We bezoeken de krochtigste krochten van het Evoluon waar de warmteregeling wordt gedaan, waar liftkokers zijn en waar de ingang is naar een geheime gang naar de hoge mast naast de UFO waar slechtvalken nestelen die je kunt volgen via een webcam. Via ronde gaten in het plafond worden via hun ‘steel’ de stoelen verwarmd van de theaterzaal. De megaluchtkoker is indrukwekkend, evenals de schacht van de hydraulische lift, waarvan de stalen ‘lanceerbuis’ tientallen meters diep reikt. Je staat er van te kijken wat er onder de het Evoluon allemaal te vinden is aan beton. De gangen zijn afgewerkt in extreem bruut beton.

Maar voordat we de diepte in gaan, doet René ons enthousiast de geschiedenis van het Evoluon uit de doeken. De cijfers zijn indrukwekkend, de historische foto’s zorgen bij de oudere deelnemers voor veel herkenning. Het Evoluon staat niet voor niets in de top 20 van BRUUT!

Nadat we de laatste stand van zaken over uit gras te kweken kaas, mammoetkweekvlees en een telefoonoplader die je eigen vetreserve/zwembandje gebruikt als energiebron is het welletjes. Tijd voor een biertje! Het was een toffe lekker lange dag beton happen met een hele leuke diverse groep! En Eindhoven heeft zich mooi op de kaart gezet als Eindhoven de bruutste.

Meer blogs over Eindhoven