Een van de merkwaardigste gebouwen van Bratislava en ver daar buiten is het Slovensky Rozhlas: het gebouw van de Slowaakse Radio en – sinds 2011 ook – Televisie. Het lijkt erop alsof een gigantisch ruimteschip een piramidevormig onderdeel heeft verloren dat op aarde is neergestort en zich met zijn punt in de grond heeft geboord.
Wanneer je lopend vanaf Námestie Slobody het gebouw ziet opdoemen dan is dat best indrukwekkend. Zeker als het al aardig donker is. De piramide reikt tot 80 meter hoog, maar Slovensky Rozhlas bestaat uit meer dan de piramide.
Onder de piramide zijn langgerekte gebouwen van een of twee verdiepingen hoog, waarvan de muren bekleed zijn met rechthoekige tegels, in kleur variërend van beige tot bruin en alles daar tussenin. Binnen zijn dezelfde tegels gebruikt. Je ziet die tegels overal terug in Bratislava. Blijkbaar was er in Slowakije een heel productief volkseigen bedrijf in beige tot bruine tegels.
Interior socialist chic
Het interieur van Slovensky Rozhlas is ook niet te versmaden. Socialist chic zoals dat schijnt te heten. En dan heb ik nog niet eens de concertzaal gezien. De kleurstelling is 50 tinten bruin-beige met donkerrode sciencefictionachtige plafondelementen en knalblauwe vitrines waarin allerlei objecten zijn tentoongesteld die iets te maken hebben met de radio. De zithoekjes bij de entree zijn van ouderwets modernistische snit.
Het is een publiek gebouw, je kunt er gewoon binnenstappen. Fotograferen mag er niet, maar ja, het interieur schreeuwt erom. Om nog extra rond te kijken kun je ook voor een paar euro naar het Museum voor Moderne Kunst dat erin is gevestigd.
Modernisme mocht weer
In de jaren ‘70 liet de Sovjet-Unie de teugels van zijn satellietstaten wat meer vieren. Normalisatie zoals dat in de geschiedenisboeken heet. Dit had ook zijn weerslag op de architectuur, die niet meer louter een lofzang was op de communistische ideologie. Socialistisch realisme was geen verplichte kost meer, experimenteren met nieuwe technieken en ontwerpprincipes mocht weer.
Idee was om de functie van het gebouw en het gebruikte basismateriaal – staal – te weerspiegelen in de vorm. Ach, met een beetje fantasie… In ieder geval heeft er geen piramide model gestaan, aldus de enig nog in leven zijnde ontwerper van het gebouw op Wikipedia.
Lelijk, erfgoed of lelijk erfgoed?
Als je als architect tegen de stroom in en met toepassing van hele nieuwe technieken een totaal uniek gebouw maakt, dan moet je niet raar opkijken als je ooit op de lijst terechtkomt van lelijkste gebouwen ter wereld. Maar smaken verschillen.
De Nederlandse architect Willem Jan Neutelings was bij zijn bezoek aan Bratislava in 2005 zo onder de indruk van onder meer dit gebouw, dat hij het Slowaaks Instituut voor Presentatie en Behoud van Communistisch Monumentaal Erfgoed oprichtte. Neutelings is een van de architecten van het Instituut voor Beeld en Geluid. In 2017 kwam het gebouw op de lijst van nationale culturele monumenten van Slowakije. Dus reken er maar op dat het er nog staat bij je komende bezoek aan Bratislava.
Snelle feiten
➜ Bouwjaar: 1967–1983
➜ Architecten: Štefan Svetko, Štefan Ďurkovič, Barnabáš Kissling
➜ Hoogte: 80 meter (tot aan de antenne)
➜ Concertzaal: 522 zitplaatsen
Brutalisme is…
Meer lezen over kenmerken, materialen en geschiedenis van het brutalisme als stroming is de architectuur?
➜ Lees meer
Oostblog 