Albanië heeft idioot veel bunkers in alle soorten en maten. Vanaf de zestiger jaren werden er 173.371 bunkers gebouwd, aldus Bunkart. Ook stikt het in Albanië van de tunnels, schuilkelders en andere ondergrondse bouwwerken. Albanië is na Noord-Korea het land met de meeste tunnels.
Als je in Albanië rondrijdt, -fietst of -loopt kom je om de zoveel tijd bunkers tegen. De bekendste bunkers zijn de paddestoelen (Qender Zjarri ofwel fire points), soms solo, soms in door tunnels verbonden groepjes van drie. Dit zijn de een- à tweepersoonsbunkers, ontworpen door Josif Zagali. Het schijnt dat Zagali zelf proefkonijn was voor zijn bunker.
Toen de bunker werd gepresenteerd vroeg Hoxha hoe sterk de bunker was. Opgewassen tegen een mortiergranaat? Zagali moest zelf de bunker in, waarna er een granaat op werd afgevuurd. De bunker en Zagali overleefden het, de Qender Zjarri kon in productie worden genomen.
De Qender Zjarri werd in serie gebouwd en op locatie geassembleerd. Uiteindelijk viel Zagali, zoals zovelen, in ongenade. Hij werd verdacht van spionage en sabotage, en jarenlang opgesloten. De film Kolonel Bunker is gebaseerd op zijn levensverhaal.
De grotere standaardbunker heet Pike Zjarri (firing position). Dat lijkt veel meer op een serieuze bunker. De PZ is groot; er kan een auto in. Bij Leskovik, aan de weg van de Adriatische kust naar het meer Ohrid, op 5 km van de Griekse grens, staat een hele serie prachtige exemplaren.
Hoxha had alle redenen tot militaire waakzaamheid. Er was na WOII nooit officieel een einde gekomen aan de oorlog met de Griekse buren, met Tito en Joegoslavië was het haat en nijd en Albanië was in 1968 uit het Warschaupact gestapt, na de inval in het van een Praagse Lente genietende Tsjechoslowakije. Hoxha zag overal gevaar. Zijn paranoia leidde tot een bunkerisering die het land uitvrat.
De bunkerisering van Albanië kostte gigantisch veel geld. Albanië had na de breuk met China in 1978 geen rijke vrienden meer over. Beton was er wel, ijzer en staal moesten grotendeels worden geïmporteerd. Een enorme aanslag op de toch al geringe financiële reserves van Albanië.
Tot de gevreesde invasie is het nooit gekomen. En dat is maar goed ook. Militair gezien heb je bijzonder weinig aan de bunkers, zeker aan de Qender Zjarri. De defensieminister die dat ooit tegen Hoxha durfde te zeggen, werd geëxecuteerd, waarna Hoxha zichzelf tot minister van Defensie benoemde en de bunkerisering onverdroten voortzette.
Hoxha’s militaire doctrine was ingegeven door zijn ervaringen met de partizanenstrijdmacht, die Albanië bevrijdde van Italiaanse en Duitse bezetters. Inderdaad iets om trots op te zijn: Albanië is het enige land dat zichzelf van de nazi’s bevrijdde.
Hoxha zette in op een volksleger. Kinderen vanaf 12 jaar leerden al hoe ze hun land konden verdedigen. Het leger was verder niet opgewassen tegen welke invasie dan ook. Een van de beproefde tactieken was het bevestigen van metalen pijlen in boomtoppen en aan hekken, zodat parachutisten gespietst zouden worden. Leuke bezigheidstherapie voor Hoxha’s pioniertjes, maar kansloos. Ik heb er goed op gelet, maar helaas geen pijlen uit deze maffe episode gevonden.
De bunkerisering, tunnellisering en kelderisering van Albanië kostte niet alleen veel geld, maar ook veel mensenlevens. Jaarlijks stierven tussen de 70 en 100 mensen bij de bouw van bunkers en tunnels, onder wie veel dwangarbeiders.
Veel bunkers zijn inmiddels afgevoerd, opgeblazen, verzakt, donderen in elkaar of hebben een leuk verfje gekregen, waardoor ze zo als lieveheersbeest in een kinderfilm kunnen figureren.
Door de bunkerisering is Albanië nu ook vergeven van de ondergrondse bouwwerken, zoals atoombunkers. Er zijn kilometers en kilometers tunnels aangelegd. Vlakbij het Skanderbegplein in het centrum van Tirana zijn ondergrondse bunkers en tunnels die je kunt bezoeken (Bunkart 2). Hier kon de minister van Binnenlandse Zaken zich in veiligheid brengen bij een atoomaanval.
Bunkart 2 | Tirana | Albanië 
Bunkart 2 | Tirana | Albanië
Mega-atoombunker met theater
Verder van het centrum van Tirana vind je Bunkart 1. Een absolute must om te bezoeken! Je komt via een tunnel in een verborgen vallei. Hier loop je verder en via een deur loop je de berg binnen. Het is echt ongelooflijk wat een werk het moet zijn geweest om dit te bouwen. Voor deze atoombunker zijn 165 kamers uitgehakt in het gesteente, alle verbonden door een gangenstelsel en alle voorzien van een geconditioneerde luchttoevoer.
In de kamers komt op een indrukwekkende manier, met veel foto’s, de hele naoorlogse geschiedenis van Albanië voorbij. Ook kameraad Enver had hier zijn schuilplek: woonkamer, badkamer en slaapkamer, gezellig ingericht, weliswaar zonder ramen, maar verder prima om na een atoomaanval een tijd te vertoeven. Vlak voordat je weer naar buiten gaat kom je in een prachtige theaterzaal voor een paar honderd man.
Onderwatertunnel à la James Bond
Een ander indrukwekkend staaltje hakwerk kwamen we tegen tijdens de rit over de kustweg, even voorbij Himare, in de Baai van Palermo. Daar vind je een uit de berg gehouwen James Bondachtige verstopplek voor onderzeeërs, de Port Palermo Tunnel (Tuneli i Porto Palermos).
De watertunnel loopt honderden meters door, tot de andere kant van de berg. Er zijn bootliften, zijgangen en tunnels met rails voor torpedo’s. Port Palermo was in de socialistische tijd een marinebasis, waar de Fast Attack Craft was gevestigd. Als je goed kijkt zie je totaal verroest luchtafweergeschut.
Ik zou er graag eens uitgebreid willen rondneuzen. Ik las ergens dat er plannen zijn er een museum van te maken, dus wie weet. Je kunt in ieder geval een tunneltour boeken bij het Oekraïense Urbex Tours. Dat wil ik ook!
Oostblog 
Een reactie op “Albanië: land van bunkers en tunnels”