Brutalistisch circus, bewaakt door dino’s

Voor aficionado’s van brutalistische architectuur is het Staatscircus van Chisinau – de hoofdstad van Moldavië – echt een moet-je-zien. Helaas verkeert het circus in slechte staat. Leegstand, vandalisme, verval. Suffe namaakdinosaurussen, die reclame maken voor het nabije dinopark, ontheiligen het brutalistische pronkjuweel. Het is een treurige aanblik.

Het Staatscircus van Chisinau – Circul de Stat din Chișinău – was het meest vooraanstaande en bijzondere circusgebouw van de Sovjet-Unie. Circussen uit andere Sovjetrepublieken speelden er graag, omdat er twee podia waren, waardoor er apart geoefend, gewarming-upt en opgetreden kon worden. Veel staatscircussen oefenden hier hun nieuwe programma en gaven er hun première.

Chisinau: spreek uit Kiesienauw
Om gelijk een potentieel probleem uit de wereld te helpen: Chisinau spreek je niet uit als Sjisinouw, maar als Kiesienauw is. In het Russisch is het Кишинёв: Kisjinev.

Basisvorm: de mand

De architecten wilden in hun ontwerp voor het Staatscircus van Chisinau afwijken van het door Moskou voorgeschreven standaarddesign voor circussen. En wat bedenk je dan om de Minister voor Cultuur te overtuigen van je plan? Je kiest als basisvorm voor je circus: de mand. Langs de omtrek van de mand, over twee verdiepingen, zigzaggen schuine betonnen pilaren, die het circus zijn karakteristieke vorm geven. Expressief en monumentaal. Typisch brutalistisch zijn de ‘pilotis’ (Le Corbusier), de zuilen rondom het gebouw, met erachter een ronde galerij. Een karakteristieke koepel siert het dak van het circus.

Staatscircus, koepel | Chisinau | Moldavië

Het interieur schijnt ook erg mooi te zijn. Volgens The Atlas of Brutalist Architecture: “The original interiors were highly decorative with marble stairs, murals rendered with lively animal scenes and fluted marble-clad columns.” Ik had het graag gezien!

Chleb en spelen

Circussen waren in Sovjet-tijden erg belangrijk als vorm van vermaak voor de massa. Chleb en spelen. Na een virtuoze circusvoorstelling denk je er niet aan om iets revolutionairs te ondernemen.

De Sovjet-Unie had een hoog aangeschreven circustraditie. Elke zichzelf respecterende stad had een of meerdere circussen. Er werd tot ver voorbij het IJzeren Gordijn opgetreden.

Schaatsende ijsberen

In 1989 ben ik naar een voorstelling van het Staatscircus in Moskou geweest, een waar spektakelstuk met groot orkest, enge clowns en al. De vloer was eerst een vloer, toen een zwembad en vervolgens een ijsbaan. In duizelingwekkende vaart trok er een ganse dierentuin voorbij, waarvan elk dier zijn door Darwin gegeven circusspecialisme tot ultieme precisie en beheersing uitvoerde. Ik zal mijn stokpaardje maar weer noemen: er waren schaatsende ijsberen te zien die een arrenslee voorttrokken met allemaal beesten erin. Echt gezien!

Staatscircus, sculptuur jonglerende clowns | Chisinau | Moldavië

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was het gedaan met de pret. Er waren steeds minder mogelijkheden om op te treden. Circussen gingen failliet, de gebouwen raakten vaak in verval.

Ook het Staatscircus van Chisinau lijdt een noodlijdend bestaan. In 2004 werd het circusgebouw gesloten voor een renovatie. Achter het gebouw is een tijdelijke accommodatie voor de voorstellingen, maar zoals vroeger is het allang niet meer.

Er lijkt wel wat bouwactiviteit te zijn, maar van een grondige renovatie is vooralsnog geen sprake. Veel ruiten zijn ingekinkeld en vervangen door hardboard, graffiti ontsiert het gebouw. Een treurige aanblik. En dan zijn er ook nog die stomme dinosaurussen, die geen enkel respect tonen voor de nog steeds aanwezig schoonheid van het gebouw.

Boven de entree van het circus begroeten twee té blije jonglerende clowns je. Die zullen, toen ze daar in 1988 werden geplaatst, ook niet hebben gedacht dat het zo snel bergafwaarts zou gaan met hun prachtige circus.