Het betonnen hart van Iasi

Vanaf het vliegveld van Iasi rijd ik met twee Nederlanders in de taxi naar de stad. Ik vraag ze wat ze van plan zijn. Ongeveer hetzelfde als ik: een paar dagen Iasi en dan door naar Moldavië en Tiraspol. Ze houden ook van socialistische architectuur. Dan kom je in Iasi prima aan je trekken. 

Iasi – spreek uit: Jash – is de derde stad van Roemenië, een studentenstad, niet ver van de grens met Moldavië. Ik verblijf in Hotel Moldova, dat ik speciaal heb uitgezocht omdat dit volgens het www het meest brutalistische hotel van Iasi is. En dat is niets te veel gezegd. Het is een betonnen kolos van dertien verdiepingen. De buitenzijde is bekleed met travertijn, de entree wordt afgetopt door een enorme betonnen luifel die lijkt te spotten met de wetten van de zwaartekracht.

De receptiebalie is van donker hout, het plafond heeft een honingraatmotief en de vloeren en pilaren zijn met marmer bekleed. Zelfs de mensen achter de balie passen bij de oostblokuitstraling: ze spreken beroerd Engels en zijn niet geslaagd voor hun diploma dienstbaarheid. 

Snelle feiten Hotel Moldova
Bouw: 1975-1984
Architect: G. Cheptea

Systematisering: historisch centrum op de schop

In de jaren zeventig en tachtig werd Iasi grondig op de schop genomen als onderdeel van Ceausescu’s programma van systematisering: dorpen en kleine steden moesten verdwijnen, en als ze bleven bestaan dan werden de oude – zeg maar gerust historische – huizen vervangen door modernere huizen van beton, staal, glas.

In veel steden werd het historisch centrum uit de stad weggevaagd. In Boekarest gebeurde dat, maar ook in Iasi zijn veel historische gebouwen afgebroken voor de systematisering. De aardbeving van 1977 versnelde de afbraak en herbouw enorm. En dat is goed te zien. Het hart van Iasi is van beton.  

Door geldgebrek en doordat communistisch Roemenië te vroeg ophield te bestaan, is maar 10% van de wilde plannen voor systematisering van Roemenië in de praktijk gebracht. En dat is maar goed ook. Anders hadden alle Roemenen in brutalistische betonnen blokkendozen gewoond en was de geschiedenis, vertaald in architectuur, compleet uitgewist.

Opgeruimd voor Paus

Het oude Paleis van Cultuur is een van de weinige historische gebouwen die bewaard is gebleven. Ik kijk er op uit vanuit Hotel Moldova. Het is geen socialistisch Kulturpalast, het stamt uit het begin van de vorige eeuw. Voor het enorme Paleis worden tenten en tribunes opgebouwd voor het bezoek van de Paus aan Roemenië. Na Boekarest doet de Paus Iasi aan, eerst de kerk en vervolgens spreekt hij met families en kinderen voor het Paleis. Op zich vreemd. Maar ongeveer 5% van de inwoners van Iasi is katholiek.

Iasi heeft er, aldus twee taxichauffeurs die ik spreek, nog nooit zo netjes uitgezien. En dat geloof ik graag, wat een activiteit! Bloemen worden gepoot, scheve stoeptegels rechtgezet, gazons geknipt, heesters gesnoeid, bouwvallige muurtjes opgeknapt, gevaarlijke of lelijke bomen omgezaagd en vlaggen en versieringen aangebracht langs de hele pauselijke route, van het vliegveld tot de stad. Jaren achterstallig onderhoud wordt in een paar dagen teniet gedaan. De katholieke kerk trakteert. 

Het is niet al beton wat blinkt…

Welke kant je ook op gaat vanuit hotel Moldova, overal kom je betonnen brutalistische en modernistische architectuur tegen. Het is niet al beton wat blinkt; er is ook veel beton rot. En dat laatste zorgt voor een mooie natuurlijke verweerde afwerking, de finishing touch. Zoals ook een spijkerbroek een beetje sleet moet hebben.

Je ziet veel marmer in alle kleuren, behalve uitbundige. Ook glas en staal vormen een geliefd basismateriaal. Symmetrie werd duidelijk erg gewaardeerd en de patronen, al dan niet met betonnen elementen, vormen een terugkerend stijlfiguur. Vooral op de Banca Romaneasca heeft men zich uitgeleefd in betonnen sterren van Bethlehem, of staat dit symbool voor een socialistisch hand in hand, kameraden?