Het Schaakpaleis van Tbilisi

Grootmeesters in opleiding

Schaken is in Georgië een serieuze aangelegenheid. Niks geen café-achtige taferelen als in het vroegere café Ledig Erf. In het Schaakpaleis van Tbilisi worden kampioenen opgeleid. Een serieus gebouw. Groot, rechte hoeken, licht, transparant, welhaast functionalistisch modernistisch, en versierd met referenties aan de edele schaaksport.

In het gebouw worden twee schijnbaar onverenigbare sporten verenigd: schaken en bergwandelen. Toevallig wel de twee belangrijkste vormen van vrijetijdsbesteding in Georgië. In ieder geval in de jaren zestig en zeventig, toen de Georgische grootmeester (v) Nona Gaprindashvili vier maal op rij wereldkampioene schaken werd. Het Schaakpaleis draagt haar naam.

Het Schaakpaleis is gelegen in Vere Park. Net als het hoofdkantoor van de Bank van Georgië ligt het Schaakpaleis op een helling, wat een uitdaging is geweest voor de architecten van dienst. Het is een schoolvoorbeeld van modernistische Sovjet-architectuur. Referenties aan schaken zijn terug te zien in interieur en exterieur. Het houtsnijwerk is gebaseerd op de schaakborden, de steengravures op de stenen schaakstukken en de kroontjes naast de entree op de koning.

De vriendelijke conciërge gaat me voor naar binnen als ik hem gebarentalig uitleg dat ik graag foto’s zou nemen van het interieur. Dat mag dus. Hij is best trots op zijn gebouw en mijn interesse.

Dat hij trots is, is niet zo vreemd. Het Schaakpaleis kreeg in 2018 een grant van 134.000 dollar van The Getty Foundation als onderdeel van het Keeping It Modern Initiative. Het geld wordt aangewend om te zoeken naar oplossingen voor behoud en onderhoud, waarbij ook een van de oorspronkelijke architecten en een interieurontwerper worden betrokken. Dit moet een blauwdruk opleveren voor het behoud van andere modernistische gebouwen uit de Sovjettijd. Een mooi initiatief! Ik neem aan dat in die blauwdruk wordt opgenomen dat al die oerlelijke systeemplafonds worden vervangen door een authentiek modernistisch Sovjet-plafond.

Ik ben de man op onnavolgbare wijze na 10 seconden kwijt als ik wat foto’s neem vanaf het balkon, dat het hele gebouw omringt. Ik zie hem ook niet meer terug. Ik loop per ongeluk het hart van het schaakpaleis binnen, waar de jeugd onder het toeziend oog van een bejaarde Georgische grootmeester wordt klaargestoomd voor aanstaande grootmeesterschappen. Het is een prachtige zaal met zeven rijen met drie schaakborden. De wanden zijn versierd met kunstig houtsnijwerk. Op de zijwand prijkt een steengravure Twee schaakparen, een van basisschool- en een van middelbare schoolleeftijd, spelen een potje, onder het toeziend oog van hun grijze meester.

In een aanpalend voorgeborchtig kamertje zitten twee schakertjes die blijkbaar nog niet met de grote kinderen mee mogen doen. Ze zijn ook meer kind dan de door de grootmeester ontkinderde kinderen. Schaken maakt ouder en wijzer. Nadenkender. Beter tot concentreren in staat. Schaken zoude weer integraal onderdeel moeten vormen van het curriculum voor de jeugd.

Snelle feiten Tbilisi Schaakpaleis en Alpine Club
➜ Architecten: Vladimir Aleksi-Meskhishvili en Germane Gudushauri
➜ Opening: 1973
➜ Capaciteit centrale hal: 520 personen

Waarom eindigen Georgische namen op -idze, -adze of -vili?
Bijna elke Georgische achternaam eindigt op -idze, -adze of -vili: filosoof Nutsibidze, de voetballers Arveladze, de paranoïde dictator Dzjoegasjvili (beter bekend als Stalin), Saakasjvili, de man die na de Rozenrevolutie van 2003 Sjevarnadze opvolgde als president en de echtgenoot van onze eigen Sandra Roelofs.

-Idze en -adze vormen het Nederlandse equivalent van -sen: Jansen, Jans zoon dus. Een equivalent voor -vili hebben we niet. -Vili staat voor kind. Het kind van Dsjoegasj of Saakasj.