Van den Broek en Bakema zijn goed vertegenwoordigd in ‘Brutalisme in Nederland’, met topstukken als het Stadhuis van Terneuzen en de Aula van de TU Delft. Ook het Raadhuis van Ede is door dit illustere brutalistenduo ontworpen. Het is een langgerekt getrapt gebouw in grijs beton, met smalle ramenrijen en vrolijke verticale oranje tegellijnen die de ondraaglijke grijsheid doorbreken. Ook de kleurrijke beelden van de Spaanse kunstenaar Juan Ripollés vóór het gebouw, doorbreken de grijze sleur. Het Raadhuis heeft de status van gemeentelijk monument.
Ik ben in Ede in het eerste weekend na de heropening van terrassen en winkels. De Edenaren nemen het ervan. Er wordt druk gewinkeld, de terrassen zitten ondanks de dreigende luchten goed vol. Ik ben niet erg onder de indruk van Ede centrum. Het is zo’n typische middelgrote biblebeltgemeente, met veel nietszeggende wederopbouwarchitectuur, veel kerken en de gebruikelijke treurig stemmende hoofdwinkelstraat met veel leegstaande panden. Het is opmerkelijk te noemen dat deze gemeente in de jaren zestig het toch redelijk radicale architectenduo Van den Broek en Bakema aanwees om een ontwerp te maken voor haar nieuwe stadhuis.
Met het uiteindelijke ontwerp, de locatie en de kostprijs was lang niet elke Edenaar gelukkig. En nog steeds is het Raadhuis niet erg populair. In de Edese versie van In de buurt werd het stadhuis eerder dit jaar door lezers aangewezen als lelijkste gebouw van Ede.
Het Raadhuis is een langgerekt gebouw dat grotendeels is bekleed met betonpanelen in uitgewassen beton. De smalle ramenrijen weerkaatsen de spannende wolkenluchten.
Wat is uitgewassen beton?
Uitgewassen beton krijg je wanneer over gestort beton een bindingsvertrager wordt gespoten, die ervoor zorgt dat de opperhuid van het beton niet volledig uithardt. Vervolgens wordt die opperhuid onder hoge druk weggespoeld, waarna een rustieke grove grindstructuur overblijft.
Brutalistische trouwlocatie
Het gebouw bestaat uit vijf bouwdelen, die trapsgewijs oplopen en steeds iets verder inspringen. Tussen de bouwdelen bevinden zich de trappenhuizen en liften. Het eerste deel aan de centrumkant is twee verdiepingen hoog. Dit is de trouwlocatie, dus ben je op zoek naar een brutalistisch trouwplek, dan is Raadhuis Ede het ding. Tussen de pilotis – de poten die de verdiepingen dragen – is een nieuw gedeelte bijgebouwd in uitbundig glas, dat de boel behoorlijk ontsiert. En zo’n Tesla voor de deur doet ook afbreuk. Maar verder is het een plaatje.
Het tweede deel is een verdieping hoger en heeft geen pootjes, het derde deel is weer een verdieping hoger, maar daar gaat de begane grond vanaf omdat er een drukke doorgaande weg onderdoor gaat. Naast bouwdeel vier – juist, weer een verdieping hoger – staat het sluitstuk en hoogste bouwdeel, het eigenlijke raadhuis, met een afgeronde gevel die lieflijk weerspiegeld wordt in de vijver.
In dit deel bevindt zich de ronde raadzaal met het opvallende smalle halfronde raam. Tussen 2009 en 2012 is de raadzaal gerenoveerd door het architectenbureau dat tegenwoordig kort en krachtig Broek Bakema heet. Hun namen worden nog steeds gebruikt door het bureau, ook al bevinden de naamgevers zich al 40 jaar niet meer op de planeet die ze zulke prachtige gebouwen schonken.
De gestileerde driedagenbaard van de béton brut
Ik vind het Raadhuis van Ede niet bepaald een topper uit het oeuvre van Van den Broek en Bakema. En ook zeker niet hun meest brutalistische ontwerp. Heel imponerend en massief is het gebouw niet. Echt ruw en en onafgewerkt is het uitgewassen beton ook niet, hooguit rijp voor een schoonmaakbeurt. Uitgewassen beton blijft toch de gestileerde driedagenbaard van de béton brut. Het Stadhuis van Ede krijgt van mij drie sterren voor brutality. Niet brutalistisch maar brutalesque.
Snelle feiten Raadhuis Ede
➜ Architect: W.J. van der Jagt (bureau Van den Broek en Bakema)
➜ Bouw: 1974-1976, eerste ontwerp: 1966
➜ Brutality: ★★★
Kenmerken van het brutalisme
➜ Eerlijkheid: ruwe onafgewerkte oppervlakken en materialen. De afdrukken van de bekisting zijn te zien in het beton. Gebruikte materialen en constructiemethoden zijn makkelijk te herkennen. Of zoals grondlegger van het brutalisme, Peter Smithson het zegt: ‘Laat het zien, die houtheid van hout en die zandheid van zand’ (Wikipedia).
➜ Groot, massief, imposant, zwaar ogende materialen.
➜ Ongebruikelijke vormen.
➜ Nadruk op textuur en patronen. Herhaling van geometrische vormen en structurerende kenmerken.
➜ Weinig decoratieve elementen.
➜ In verhouding kleine ramen.
➜ Ventilatieschachten en servicekanalen zijn zichtbaar.
Brutalisme in Nederland
Ook Nederland heeft een lange traditie van brutalistische architectuur: Stadhuis Terneuzen, de Aula van de TU Delft en het kantoor van SC Johnson in Mijdrecht.
➜ Lees meer
Oostblog 