Miskend brutalistisch meesterwerk krijgt makeover
De Amsterdam International Community School (AICS) is een miskend – onbekend, onbemind – brutalistisch meesterwerk. Het lijkt het hoofdkwartier van de Stasi in Berlijn wel. Ik ben het AICS in geen enkel overzicht van brutalistische gebouwen tegengekomen. Ten onrechte. De prefab grindbetonnen platen – zogenaamd corduroybeton vanwege de ribbels – geven de school iets onverwoestbaars, de smalle ramenrijen iets geslotens. De buitenlampen lijken een schoolvoorbeeld van DDR-design. Wil je dit gebouw bezoeken? Wees er snel bij, want binnenkort verhuist het AICS en krijgt het gebouw een makeover waarbij alle brutalistische stijlelementen zullen verdwijnen. Een gevalletje SOS Brutalism dus.
Het AICS werd begin zeventiger jaren gebouwd als kantoor. Het is met het Atrium en de oude rechtbank een van de oudste gebouwen in dit deel van de Zuidas. Het gebouw huisvestte een advocatenkantoor en een handelshuis, tot het in 2003 door de AICS in gebruik werd genomen. Ontwerp is van het architectenbureau Le Grand & Selle, die ook betrokken waren bij het ontwerp van de nabijgelegen WTC Tower uit de jaren tachtig.
Het schijnt dat Le Grand en Selle een statement wilden maken tegen de megakantoortorens die in de jaren zestig massaal werden gebouwd. De keuze werd een groot maar laag gebouw – 110 bij 40 meter en 4 verdiepingen hoog – in de stijl van de tijd: het brutalisme. Als je de plattegrond van het gebouw bekijkt, dan zie je dat die minder recht toe recht aan is dan op het eerste gezicht lijkt. De drie verbonden blokken verspringen licht. Ook in de bekleding van betonnen panelen zijn variaties – verspringingen – te zien. Het zijn details, maar daarin zie je toch dat dit niet een dertien-in-een-dozijngbouw is. Het AICS is – op de glazen entree na die de originele bijpassend lompe luifel verving – nog in originele staat. Zonde dus dat dit fossiel uit brutalistische tijden wordt gerestyled.
Ik bezoek de school op een zaterdag. Wel zo handig, zo zonder leerlingen. En ik denk dat er volgend schooljaar ook geen nieuwe leerlingen meer komen. Je kunt om de school heen lopen, maar dat is niet echt de bedoeling. Bij het verlaten van het terrein valt me pas het bordje ‘verboden toegang’ op. Sorry! De bekleding met de corduroybetonnen platen wordt in de gehele buitenkant van het gebouw doorgevoerd. Er is in het onderhoud – achterstallig! – al rekening gehouden met de aanstaande totale verbouwing. Vlier en ander groen schieten omhoog op niet geplande plekken.
In 2023 is PI59, zoals het het AICS vanaf de start van de renovatie heet, ontdaan van de betonnen platen en DDR-lampen. PI59 wordt transparanter (veel grote ramen), groener (parktuin en groen dak met wellicht een daktuin) en veel zuidassiger, maar dan in een laagbouwvariant. PI 59 krijgt een ‘elegant en tijdloos karakter’. Minder brutalistisch dan dat kan het niet.
Snelle feiten Amsterdam International Community School
➜ Brutality: ★★★★
➜ Architecten: H. le Grand en P. Selle
➜ Bouw: zeventiger jaren
➜ Renovatie: 2022-2023, V8 Architecten. Lees meer op PI59 Amsterdam
➜ Adres: Prinses Irenestraat 59, Amsterdam
SOS Brutalism: a global survey
Oliver Elser, Philipp Kurz, Peter Cachola Schmal
➜ 535 pagina’s
➜ 31 x 24 cm
➜ november 2017
➜ Uitgever: Park Books
➜ ISBN: 9783038600756
➜ Prijs: €59
➜ ★★★★
Vuistdik brutalistisch vormgegeven boek, dat onderdeel was van een tentoonstelling in het Deutsches Architekturmuseum in Frankfur am Main (2017). Het SOS in de titel staat er niet voor niets: veel brutalistische gebouwen worden met de dood bedreigd. Het is geen fotoboek, veeleer een doorwrocht architectuurboek met essays en casestudies over verschillende essentiële bouwwerken van over de hele wereld. Wat betekent dat er ook heel veel brutalistische usual suspects niet instaan. Als je op zoek bent naar een overzicht dan is The atlas of brutalist architecture de keuze.
In tegenstelling tot de meeste fotoboeken over brutalistische architectuur staan in SOS Brutalism veel historische foto’s, ook van het interieur, met uitgebreide beschrijvingen. Dat maakt het tot een mooie toevoeging aan mijn Oostblog Bieb, en ik citeer er graag uit in mijn blogs.
Brutalisme in Nederland
Ook Nederland heeft een lange traditie van brutalistische architectuur: Stadhuis Terneuzen, de Aula van de TU Delft en het kantoor van SC Johnson in Mijdrecht.
➜ Lees meer
Oostblog 