Ingwersen brengt Le Corbusier naar Amsterdam
De voormalige showroom en autogarage Autopon staat in de bocht waarin de Overtoom overgaat in de Amstelveense weg. De gevel van het gebouw gaat mee in de kromming van de weg. Het is direct duidelijk waardoor architecten Ingwersen en De Geus zich lieten inspireren: Autopon is de bochtige versie van Le Corbusiers befaamde Unité d’Habitation in Marseille. Met zijn grindbetonnen zuilen, opvallende balkons en iconische uit de gevel stekende vitrine heeft Autopon zich een status van rijksmonument verworven. En terecht. Lees meer over Ingwersens drieluik: Autopon, LTS én MTS Patrimonium.
Autopon werd gebouwd in opdracht van Volkswagenimporteur Pon en Shell, ergens tussen tussen 1955 en 1961. Boven de garage en showroom bevindt zich een galerijflat van 56 appartementen met markante betonnen rasters. De showroom stond op een perfecte zichtlocatie. Als je vanaf het Surinameplein de brug oversteekt, is Autopon op de kop van de Overtoom niet te missen. Het publiek kon zich verlekkeren aan het nieuwste model Volkswagen in de waanzinnig vormgegeven vliegende vitrine die uit de gevel steekt.
Wie was Ben Ingwersen?
Ben Ingwersen (1921-1996) was een Amsterdamse architect die zich specialiseerde in schoolgebouwen. Op de Academie van Bouwkunst kwam hij in aanraking met het werk en gedachtegoed van Le Corbusier. In de vijftiger jaren bezocht hij Corbusiers l’Unite d’Habitation in Marseille, dat wordt gezien als het startpunt van het brutalisme, en ging hij naar Chandigarh in India, de deelstaathoofdstad waarvoor Le Corbusier veel regeringsgebouwen ontwierp.
Die inspiratie door Le Corbusier is te zien in Ingwersens gebruik van zuilen (pilotis), dakterrassen (het dak als buitenruimte) en ruw beton (béton brut). Ook paste hij de modulor toe, de door Le Corbusier bedachte maatvoering met de mens als maat.
Het eerste Christelijke LTS Patrimonium (nu Cygnus Gymnasium) en Autopon waren zijn eerste belangrijke werken, MTS/UTS Patrimonium (nu LUMION) stamt uit begin jaren zeventig.
Pon verliet het pand al in 1977. Dat lag zeker niet aan de directiekamer, centraal bovenop het gebouw, die net als de vitrine uitsteekt en een spannend overdekt balkonnetje heeft. De reden was dat de bereikbaarheid van Autopon behoorlijk verslechterd was door het sterk toegenomen autoverkeer. De ingang van de garage lag overigens aan de achterkant van het gebouw, aan de Zocherstraat. Een andere Volkswagendealer vestigde zich daarna in het gebouw. Sinds 2012 heeft zich in de voormalige garage een fitness-studio gevestigd.
De pilotis – de naar beneden toe smaller wordende dragende zuilen – en de galerij met betonnen rasters lijken zo door Le Corbusier te zijn ontworpen. Nog een keer verven met wat primaire kleuren à la Rietveld en de panelen zijn uitwisselbaar met l’Unité d’Habitation.
Tussen de inpandige pilotis staan de spinning wheels van de hipsters die er fitnessen. De gebruikers zullen blij zijn als ze zich weer zonder beperkingen in de showroom kunnen afbeulen voor het oog van passerende fietsers, stoepgangers en automobilisten.
Snelle feiten Autopon, Amsterdam
➜ Bouw: 1955-1961
➜ Architect: Commer de Geus en Ben Ingwersen, J. Heese
➜ Brutality: ★★★★
➜ Overtoom 527, Amsterdam
➜ Rijksmonument
MTS Patrimonium: strak gerenoveerd tot LUMION
Bij scholen is het niet echt handig om het terrein op te lopen en tussen de leerlingen in te fotograferen. Daardoor heb ik een deel van de school niet kunnen zien. Bijvoorbeeld het stoere externe trappenhuis, waarvan de foto’s me doen denken aan het trappenhuis van de Bibliotheek van de Universiteit van Tbilisi. Het belangrijkste gebouw is vanaf metro Henk Sneevlietweg en vanaf een olifantenpaadje langs het water gelukkig prima te observeren.
MTS Patrimonium is recent grondig gerenoveerd, waarvoor een flink deel van de originele bebouwing is gesloopt. Het hoofdgebouw is er nog, evenals de twee kleinere gebouwen, links van de entree. Dat Le Corbusier een belangrijke inspiratiebron was voor Ingwersen is ook in dit gebouw duidelijk te zien.
Het is ook na de renovatie een indrukwekkend gebouw gebleven, waarin veel van de oorspronkelijke details bewaard zijn (betonstructuur, corduroy beton, pijlers). Net als bij Ingwersens andere Patrimonium zijn ook hier de ramen voorzien van verticale betonnen lamellen, die ervoor zorgen dat er minder rechtstreeks zonlicht naar binnen schijnt. Ook een uitvinding van Le Corbusier.
De renovatie door Architectenbureau Atelier PRO heeft goed uitgepakt. Details uit het oorspronkelijke ontwerp keren terug in bijvoorbeeld de geribde structuur van de kunststof bekleding van het nieuwe gebouw. Oud en nieuw gaan naadloos in elkaar over. Het boekje LUMION van Atelier PRO geeft een mooi beeld van de schoonheid van het gebouw voor en na de renovatie.
Snelle feiten MTS Patrimonium (nu: LUMION)
➜ Architect: B.J. Ingwersen
➜ Jaar: 1973
➜ Renovatie: Atelier PRO
➜ Brutality: ★★★
Het Cygnus Gymnasium: leereenheid aan de Wibaut
Het Cygnus Gymnasium, voorheen LTS Patrimonium, is magnifique. Het lijkt ook weer een ode aan Le Corbusiers Unité d’Habitation (de wooneenheid), dat algemeen wordt gezien als het startpunt van het brutalisme. Het Patrimonium is de schoolversie daarvan: een leereenheid. Ik schreef eerder een blog over het Cygnus Gymnasium: De geest van le Corbusier waart rond in de Wibautstraat.
Cygnus en Autopon zijn twee van mijn favoriete gebouwen in Amsterdam, Ingwersen is met zijn driedelige ode aan Le Corbusier een van mijn favoriete architecten in het brutere architectonische genre.
Snelle feiten Cygnus Gymnasium (voorheen LTS Patrimonium)
➜ Bouw: 1952–1956
➜ Architecten: J.B. Ingwersen, C. de Geus en C. v.d. Bom
➜ Brutality: ★★★★
➜ Rijksmonument 530858
Oostblog 