De Piramide van Tirana

Hoxha’s postume puist krijgt een facelift

In 1988 – drie jaar na zijn dood – werd het Enver Hoxha Museum geopend. In 1991 viel het communistische regime en viel Hoxha in ongenade. En wat doe je dan met zo’n gigantische brutalistische puist, midden in de stad, gewijd aan iemand die zoveel ellende heeft gebracht?

Je verandert de functie en de naam. De naam van de Piramide werd gewijzigd in Qendra Ndërkombëtare e Kulturës “Pjetër Arbnori”, ofwel Internationaal Cultuurcentrum Pjetër Arbnori. Arbnori wordt gezien als de Mandela van de Balkan. Hij was criticaster van het communistische regime, doorstond 28 jaar Albanese goelag en werd in 1991 Parlementsvoorzitter.

Het was natuurlijk ook exit Enver Hoxha Museum. De Piramide werd in gebruik genomen als conferentiecentrum, voor tentoonstellingen en als nachtclub. George Bush Jr is er ontvangen in 2007. Tijdens de Kosovo-oorlog hield de NAVO er kantoor, samen met humanitaire hulporganisaties. Inmiddels staat het gebouw al ruim tien jaar grotendeels leeg.

Er zijn oneindig veel plannen en ideeën geweest om de Piramide af te breken of te renoveren. Er schijnt een politieke scheidslijn te lopen tussen socialisten (vóór behoud) en democraten (vóór afbraak). Dat houdt de boel op. Daarbij komt dat het om een gigantisch groot en duur project gaat, wat er ook wordt gekozen.

De Piramide vervalt meer en meer. Veel ruiten zijn ingekinkeld, overal is graffiti aangebracht en ook verder verkeert het gebouw in deplorabele toestand. Ik ben een aficionado van brutalistische architectuur, maar van de Piramide in deze staat kan ik niets anders maken dan dat het een lelijke puist is.

In afwachting van een beslissing over de toekomst van de Piramide is de marmeren bekleding verwijderd en elders opgeslagen. Het schijnt bij oplevering toch echt een monumentaal bouwwerk te zijn geweest, in de beste socialistische traditie. Wat wil je ook? De Piramide is mede ontworpen door Enver Hoxha’s dochter, Pranvera, en schoonzoon Klement Kolaneci. Hier vind je foto’s van de Piramide in betere tijden.

Nederland knapt de Piramide op

Inmiddels zijn er – weer – vergevorderde plannen om de Piramide volledig te restylen. De plannen zien er mooi uit, en wij, Nederlanders, hebben ze bedacht!

Architectenbureau MVRDV ontwierp de make-over van de Piramide. Het doel was: het gebouw teruggeven aan het publiek. Er is gekozen om van de Piramide een modern multifunctioneel centrum voor technologie, kunst en cultuur te maken. De schuine muren, die nu als soortement glijbaan dienstdoen, krijgen traptreden die je naar een plateau leiden op de top van de Piramide. De Piramide wordt aan alle kanten opengewerkt om de boel toegankelijker en transparanter te maken.

🔗Tirana Pyramid project van MVRDV

Volgens planning moet alles eind 2019 klaar zijn, maar in maart was er nog geen begin gemaakt, dus het lijkt me sterk dat de planning wordt gehaald. Er stonden wel hekken om de Piramide, waarvan ik dacht dat ze te maken hadden met de aanstaande verbouwing. Dat bleek niet het geval. De hekken zijn bedoeld om de wekelijkse demonstraties te managen tegen de zittende en van corruptie en banden met de misdaad verdachte socialistische premier Edy Rama. We zagen vanaf het terras van restaurant Taivani de waterkanonnen en ME-busjes in colonne langsrijden op weg naar het Presidentsgebouw, dat aan het parkplein ligt rond de Piramide.

En in de categorie weetjes, altijd leuk om te vertellen als je bij je bezoek aan Tirana op het terras van Taivani zit: in 1978 maakte Hoxha het uit met China – de enige bondgenoot die Albanië nog had – omdat China het bestond na de dood van Mao toenadering te zoeken tot het Westen. Als middelvinger naar China werd de naam van het restaurant gewijzigd in Taivani: Taiwan.

Lag ie er of lag ie er niet?

In verschillende artikelen wordt de vraag gesteld of de Piramide ook bedoeld was als mausoleum. Laten we Oostblokjournalist Paul Wennekes geloven in zijn reisgids ‘Albanië’ (2014): de Piramide is niet alleen bedoeld als mausoleum, Hoxha heeft er zelfs een paar maanden gemausoleerd. Maar dat was op dat moment iets te veel glorie. Hij werd al snel echt begraven, op de Begraafplaats der Martelaren in Tirana, bij zijn partizanenvrienden en nabij het standbeeld van Moeder Albanië. Daarna is zijn lichaam nogmaals verplaatst. Ik begrijp geloof ik wel waarom.

Snelle feiten Piramide van Tirana
➜ Architecten: Klement Kolaneci, Pranvera Hoxha, Pirro Vaso en Vladimir Bregu
➜ Opening; 14 oktober 1988
➜ Oppervlak: 17.000 m²

Meer lezen?

Albanië – Paul Wennekes
➜ 188 pagina’s
➜ 2014
➜ Uitgever: Boekscout
➜ ISBN: 9789402206074
➜ Prijs: €20
➜ ★★★
‘Albanië’ van Oostblokjournalist Paul Wennekes is een toffe reisgids met goede en leuke tips en veel achtergrondinformatie. Alleen is een gids uit 2014 in een land dat zo snel verandert als Albanië, al snel niet meer actueel.

Enver Hoxha – The Iron Fist of Albania
Blendi Fevziu
➜ 312 pagina’s
➜ Januari 2012
➜ Uitgever: I.B. Tauris & Co. Ltd.
➜ ISBN: 9781784534851
➜ Prijs: €27
➜ ★★★★
🔗 Lees mijn blog