De beste musea van Tirana

Mijn museum top 5 voor Tirana

Tirana heeft een aantal mooie en indrukwekkende musea. Je kunt je er echt onderdompelen in de geschiedenis van Albanië. Van de verre geschiedenis die terug gaat tot oude Grieken en Romeinen, van de enge paranoïde verklikkerssamenleving onder het communisme en van de gewenste samenleving onder het communisme, zoals je die terugziet in de socialistisch realistische kunst uit die periode.

1 Bunk Art 1: atoombunker vol geschiedenis

Bunk Art 1 is gevestigd in een atoomschuilbunker in een berg, een behoorlijk eind de stad uit. Je kunt een bezoek heel mooi combineren met een ritje met de Dajti Ekspres, de kabelbaan die je in 15 minuten hoog op de Dajtiberg brengt.

Het is echt verbazingwekkend hoe groot het complex is. Zo’n 160 kamers zijn uitgehakt in de berg, allemaal verbonden door gangen. Pièce de résistance is het theater, waar je aan het einde van je tocht door het binnenste van de berg uitkomt. En voor de claustrofoben onder ons: het is allemaal behoorlijk ruim opgezet, je hoeft niet te kruipen, het is best te doen, aldus een Nederlandse claustrofoob die ik er sprak. Je moet alleen wel opletten dat je niet je hoofd stoot.

De atoombunker was bedoeld als schuilplaats voor het partijkader na een atoomaanval. Alles is in het werk gesteld om hen een aangenaam verblijf te bezorgen, mocht Albanië of de wereld vergaan.

De geschiedenis vanaf WOII komt in de verschillende kamers voorbij, met nadruk op de socialistische tijd met de ‘bunkerisering’ van Albanië, de vorming van goede socialistische mensen en de onderdrukking van de bevolking. Met veel foto- en filmmateriaal krijg je een goed beeld van socialistisch Albanië.

Je komt ook langs de kamers die waren gereserveerd voor Enver Hoxha en Mehmet Shehu, de nummer 1 en 2 van de Partij. Best een aardig onderkomen om een tijdje te verblijven, tot de rook om de berg is verdwenen. Alleen hebben ze er nooit gewoond.

Ook kunstenaars zijn betrokken geweest bij Bunk Art en hebben ruimtes op kunstzinnige wijze ingericht, maar altijd wel met het doel om het verhaal te vertellen.

Bunk Art 1
➜Rruga Fadil Deliu 1001, Tirana, Albanië
➜Neem bus naar Linzë vanaf Skanderbegplein achter de moskee
➜ Entree: 500 lek (€4)
🔗Website Bunk Art 1

2 Nationale Kunstgalerij: ode aan socialistische kunst

Voor het Nationaal Museum voor de Kunst staat een bijzonder kunstwerk, een soort stellage van witte buizen. Op vrijdagavond wordt daar salsa gedanst. Dat je het maar even weet!

In het museum vind je de crème de la crème van de Albanese moderne kunst. Maar daarvoor ga ik niet naar het museum. Ik ga voor de prachtige verzameling socialistisch realistische kunst. Socialistisch is het zeker, realistisch wat minder. Het was de socialistische would-be-werkelijkheid die werd neergekwast, zoals dat hoort in het genre.

Het museum werd in 1956 geopend. Het gebouw is typisch een product uit die tijd. Mooi! Als je rechts om het gebouw heen loopt, staat daar een verzameling beelden, met onder meer twee Stalins en een eenarmige Lenin.

Nationaal Museum voor Kunst | National Museum of Fine Arts
➜Bulevardi Dëshmorët e Kombit, Tirana
➜Op loopafstand van het Skanderbegplein
➜ Entree: 200 lek (€1,60)
🔗Website Galeria Kombëtare e Arteve

3 Nationaal Historisch Museum: de complete geschiedenis van Albanië

Het Nationaal Historisch Museum aan het Skanderbegplein is niet te missen, met zijn enorme mozaïek op de gevel. Het gebouw is prachtig, alleen al daarvoor is die 200 lek entreegeld prima besteed.

De hele geschiedenis van Albanië komt in het museum aan bod: prehistorie, Grieken, Romeinen, Illyriërs, Ottomanen, Koning Zog, de Italiaanse bezetting, de bevrijding door de partizanen, de periode van socialistische dictatuur en de weg naar democratie. Bij het deel over de socialistische dictatuur houdt ineens de Engelstalige uitleg op. Het is ook een behoorlijk naargeestig hoe alles is tentoongesteld, met kleding met kogelgaten en bloedvlekken er nog in… Gezellig is anders.

Voor het complete plaatje van de geschiedenis is dit een mooi museum, als je geïnteresseerd bent in de socialistische tijd, ga dan naar museum nummer 1, 4 of 5.

Nationaal Historisch Museum | Muzeu Historik Kombëtar
➜ Skanderbegplein
➜ Entree: 200 lek (€1,60)
🔗Website Nationaal Historisch Museum

4 House of Leaves: het voormalig afluistercentrum van Albanië

The House of Leaves is gevestigd in het gebouw waar vanuit de staatsveiligheidsdienst Sigurimi zijn bevolking afluisterde. De apparaten waarmee dat gebeurde, staan tentoongesteld. Ze zien er prachtig analoog en erg seventies uit.

In de filmkamers worden filmpjes vertoond, die een kort en bondig overzicht van de geschiedenis van Albanië geven. Ook indrukwekkend zijn de interviews met slachtoffers van Hoxha’s schrikbewind. Er zijn ook kamers over luchtiger onderwerpen, zoals de Albanese filmindustrie en een impressie van de gemiddelde Albanese woonkamer (althans: als je bij het partijkader hoort vermoed ik).

Zoals het een beetje veiligheidsdienst betaamt, had ook de Sigurimi een enorm archief aangelegd van de dossiers over vermeende vijanden van de staat. Ook in Albanië heeft na de val van de socialistische dictatuur de roep geklonken tot inzage van de dossiers. Volgens de archivaris van dienst was in 1991 al 90% van de dossiers vernietigd: standaardprocedure. Wat er over is, zijn volgens dezelfde archivaris vooral oudere dossiers: de meeste namen die er in voorkomen zijn van mensen die al zijn overleden. Van de dossiers die toen nog over waren, hebben medewerkers van de Sigurimi weer de belangrijkste en meest compromitterende dossiers weten te vernietigen.

Ach ja, wat zegt het eigenlijk dat je in een dossier genoemd wordt als ‘fout’ als 1 op de 3 mensen als informant werkte of anderszins betrokken was bij de Sigurimi? Verklaringen werden uit mensen geperst, dus hoeveel waarde moet daaraan worden gehecht?

In 2015 is er onder Edi Rama, voormalig burgemeester van Tirana en huidige premier, een wet aangenomen voor de openbaarmaking van de overgebleven dossiers. In 2017 is er een commissie in het leven geroepen om die wet ten uitvoer te brengen. Vooral voor de bühne en om de kans op toetreding tot de EU te vergroten, aldus velen. Of het wat oplevert is sowieso de vraag. En de toetreding tot de Eu gaat nog wel even duren.
Bron: New York Times 2017

Museum of Secret Surveillance ‘House of Leaves’ | Muzeu Kombëtar i Përgjimeve ‘Shtëpia me Gjethe’
➜Rruga Dëshmorët e 4 Shkurtit, Tirana
➜Op loopafstand van het Skanderbegplein
➜ Entree: 700 lek (€5,70)
🔗Website Galeria Kombetare

5 Bunk Art 2: atoomkelder en gedenkplaats

Tussen Skanderbegplein en de autovrije paradeerstraat Toptani, vind je Bunk Art 2, een atoombunker voor de minister van Binnenlandse Zaken en zijn gevolg, die via een ondergrondse gang kon afdalen naar de tussen 1981 en 1986 gebouwde en met metersdikke muren omgeven schuilkelder. Via een gangenstelsel kom je langs diverse kamers, 24 in totaal, waaronder het commandocentrum voor de minister.

Bunk Art 2 is ook ingericht als gedenkplaats voor de mensen die omkwamen (6.027), gevangen waren genomen (34.000) of geïnterneerd werden (50.000 mensen) in de periode van socialistische dictatuur. De bunker was in gebruik om ongestoord en ongehoord mensen te bewegen tot het afleggen van een verklaring. Niet echt een museum om gezellig na een terrasbezoek heen te gaan, maar je bent wel gelijk ingewijd in de wrede geschiedenis van Albanië.

Bunk Art 2
➜Rruga Abdi Toptani, Tirana
➜Op loopafstand van het Skanderbegplein
🔗Website Bunk’Art 2

Meer lezen

Life is war – Surviving dictatorship in communist Albania
Shannon Woodcock
➜ 238 pagina’s
➜ April 2016
➜ Uitgever: Hammeron Press
➜ ISBN: 9781910849033
➜ Prijs: €20
➜ ★★★★★
Als je echt een goede indruk wilt krijgen van het leven van alledag in Albanië onder de socialistische dictatuur, lees dan dit boek! Historica Woodcock gebruikt de methode van ‘oral history’. In de zes mooie vertelde verhalen van overlevers van het Hoxha-regime krijg je een goed beeld van alle aspecten van het leven: wonen, werken, vrije tijd (weinig), school, liefde. Een leven vol willekeur, hardvochtigheid, armoede en constante angst dat jijzelf of een familielid in ongenade valt, met alle desastreuze gevolgen van dien voor het leven van jou en je naasten. De drang van de mensen om ook in de meest beroerde omstandigheden er toch wat van te maken, lief te hebben, risico te lopen, is bewonderenswaardig.
Ik ken dit soort verhalen uit andere socialistische landen als Tsjechië, DDR en de Sovjet-Unie. Maar erger dan Albanië wordt het niet. Een bizar gegeven dat in Albanië vrijwel iedereen van 40 jaar of ouder, dit heeft meegemaakt.