Wandelen door groen en grijs Chisinau

Deze wandeling van ongeveer 14 km start bij treinstation Chisinau. Je loopt door een langgerekt park met drie meren. Vergaap je aan de brutalistische woontoren Romanita en vervolg je weg door de flatwijk met Sovjet-speelplaatsjes en een prachtig mozaïek. Je passeert een monument en indrukwekkende gedenkplaats: de Eeuwigheid. Door een park loop je weer richting centrum. Zin in een museumbezoek? Dat kan! De wandeling eindigt bij het Staatscircus, een brutalistische meesterwerk.

Klik in de balk boven de kaart op het pijltje (links) voor een overzicht van de gebouwen en objecten en de route. Klik op het vierkant rechts om de kaart in een volledig venster te openen.

De trein naar Moskou, Petersburg of Boekarest

Het station van Chisinau stamt uit 1870. Je waant je toch echt behoorlijk in oostbloksferen als op het vertrekbord de bestemmingen Moskou, Sint Petersburg en Boekarest staan. In het station klinkt klassieke muziek, dat mooi mengt met de lange echo van de voetstappen en het gepruttel van de rolkoffers. In Moldavië zie je vaker aquaria in publieke ruimtes. Ook hier.

Voor het stationsgebouw staat een tamelijk naargeestig monument, door vrolijke bloemetjes omgeven, ter nagedachtenis aan hen die werden afgevoerd naar de goelag. Rechts van het stationsgebouw is een cafetaria met een aardig mozaïek.

Kulturpalast voor de Spoorwegarbeiders

Vlakbij het station staat het Kulturpalast voor de Spoorwegarbeiders (Palatul de Cultură al Feroviarilor), een maf modernistisch gebouw, of eigenlijk zijn het twee gebouwen, verbonden door een bijpassende zuilengalerij. Ik was ook erg benieuwd naar het interieur, maar foto’s nemen werd me verboden door de spoorwegarbeider van dienst.

Kulturpalast voor de spoorwegarbeiders
➜ Architecten: B. Vaisbein, S. Shoikhet, T. Lomova
➜ Geopend: 1980

Rozenvallei met brutalistisch badhuis

Achter het Kulturpalast is Valea Trandafirilor din Chișinău – de Rozenvallei – een park met drie meren met de welluidende namen Meer 1, Meer 2 en Meer 3 (Lakul 1, 2, 3). Het park is dé plek voor recreatie, vermaak en zonnebad. Houd de meren aan je linker hand (anders dan op de routekaart).

Bij Lakul 3 kom je langs een verlaten brutalistisch badhuis met ronde onderzeeër-ramen, dat bewaakt wordt door een man die niet tegen fotograferen kan. Ik stel me voor dat dit gebouw van de Sovjet-waterpioniers was, of dat er grote barbecues waren voor hardcore-leden van De Partij, met prachtig uitzicht op Lakul 1.

Loop verder het park door, over een doodlopende weg die niet doodloopt. Houd rechts aan. Je loopt het park uit.

Lunchtip: Tulp in schaduw van Madelief

Mocht je al trek hebben, ga dan naar Tulip Residence, in de schaduw van torenflat Romanita. In de tuin kun je in een van de geinige tenten Thais en nog veel meer eten. Heerlijk! Mijn tip, is echt top!

De jonge ober die mij bediende, sprak prima Engels, wat hij geleerd had dankzij de tv. Op school leert men Frans – Roemeens is een Latijnse taal – maar dat stelt, aldus de ober, niet echt veel voor. Hij zei zich te schamen voor het gedegenereerde Roemeens dat in Moldavië wordt gesproken, met veel Russische leenwoorden. Ach ja, Roemeens, Moldavisch, ik versta er geen bal van, maar van een menu of krant valt wel chocola te maken.

Torenflat Romanita: madelief van beton

Een hoogtepunt in absolute en relatieve zin is Romanita, de brutalistische torenflat die in het Nederlands Madelief had geheten. Met 72 meter het hoogste gebouw van Chisinau, inmiddels redelijk verloederd, maar voor de liefhebber van brutalistische architectuur nog steeds een moet-je-zien.

🔗 Lees mijn blog: Torenflat Romanita: madelief van beton

Ziekenhuis en kerk

Volg de Strada Arheolog Ion Casian-Suruceanu of sla een tiental meters na Romanita linksaf, een onverhard pad in. Ik kan het op de kaart niet vinden, maar het is er heus. Je komt uiteindelijk uit op de Strada Grenoble. Sla daar rechtsaf. Je komt langs een aantal groot uitgevallen ziekenhuizen en een orthodoxe kerk. Ik zou in Nederland niet snel foto’s gaan maken van de Van Leeuwenhoekkliniek, maar het oncologisch instituut – Institutul Incologic – vind ik een prachtig modernistisch gebouw.

Bovenmenselijke volleyballer

Blijf de Strada Grenoble volgen en sla na een tijdje rechtsaf een straat in waarvan ik helaas de naam niet kan vinden, maar je ziet hem op de Google kaart. Sla linksaf de Strada Sprincenoaia in, die overgaat in de Strada Lech Kaczynski, genoemd naar de voormalige president van Polen die met zijn tweelingbroer een belangrijke rol speelde in de conservatief nationalistische PIS-partij. Lech kwam om bij het vliegtuigongeluk bij Smolensk in 2010, waar Polen samen met Rusland het bloedbad in Katyn (WOII) zou herdenken.

Je ziet al de zendmasten en antennes van de Moldavische Televisie en Radio (Compania de Stat Teleradio-Moldova). Aan de zijkant van het gebouw is mozaïek, dat mij aan een bovenmenselijke volleyballer doet denken. Ik weet niet of je het terrein op kan, maar ik wil nog wel terug voor een betere foto.

Mozaïek Teleradio Moldova
➜ Kunstenaars: Aaron Startman en Dimitri Iancu
➜ Bouwjaar: 1970

Wonen op zijn Sovjets

Loop door langs het mozaïek en sla rechtsaf de Strada Drumul Viilor in. Rechts zijn typisch Russische woonflats. Sla een straat in om een kijkje te nemen. Sovjet-speeltuintjes wisselen hele moderne af, de groenvoorziening is prima voor elkaar dankzij particulier initiatief, geverfde autobanden zijn omgevormd tot plantenbakken en het gonst er van het buitenleven. Dit zijn geen huizen van topkwaliteit, maar de mensen maken er wat van. Aan een van de flats aan de Strada Drumul Viilor zie je nog een mooi reclamebord uit de Sovjettijd.

Vechters voor de Sovjetmacht

Over de Strada Frumoasa loop je door de goudkust van Chisinau richting centrum. Voor Cinema Gaudeamus – binnenkort afgebroken, en gelegen op een plek die tot 1958 deel uitmaakte van de Centrale Begraafplaats – staat het monument Vechters voor de Sovjetmacht, met archetypische socialistisch-realistische reliëfs.

Gedenken tot in de eeuwigheid

Achter Gaudeamus ligt het Herdenkingcomplex de Eeuwigheid – Complexul Memorial Eternitate – waar de soldaten van het Rode Leger geëerd worden die vielen tijdens de bevrijding van Moldavië. Herdenken en gedenken in de Sovjet-Unie: waar een groot land groot in kan zijn.

🔗 Lees mijn blog: Gedenken tot in de eeuwigheid

Loop langs of over de begraafplaats, sla de Strada Anton Crihan in en volg die weg tot je bij een meer komt. Je bent nu in het Parcul Valea Morilor. Volg de oever tot je bij de Scara Cascadelor bent, een kitscherige trap met beelden en fonteinen, het decor voor menig trouwrapportage.

Historisch Museum met diorama en suppoosten

Je kunt op verschillende manieren doorsteken naar het Nationaal Historisch Museum. Dat museum is de moeite waard. Het geeft een aardig beeld van de geschiedenis van Moldavië, alhoewel lang niet alle informatie vertaald is. Ook de Stalinistische repressie en nieuw verworven vrijheid van 1991 komen aan bod. Er is ook een briljant diorama van 45 x 11 meter van een veldslag tijdens WOII. Ik benijd niet bepaald de suppoost die de hele dag op dit moorddadige levensechte schouwspel uitkijkt. Ik benijd suppoosten trouwens überhaupt niet.

Je loopt langs en door twee parken de Strada Eugen Doga in – een autovrije straat met leuke terrasjes – die overgaat in de pronkboulevard Bulevardul Grigore Vieru, met veel gebouwen uit de Stalinistische vijftiger jaren. Sla linksaf om het gebouw te zien waar vroeger het Ministerie van Landbouw zat, met een opvallende façade in afgeronde betonelementen.

Voormalig Ministerie van Landbouw
➜ Architecten: B. Spac en G. Koluszyner
➜ Bouwjaar: 1974

Turist Hotel en Komsomol monument

Keer terug naar de Bulevardul Grigore Vieru. Je komt langs Hotel Turist, met een soort toeristische schildering op de flank, waarin onder meer het Staatscircus te herkennen is, de plek waar deze wandeling eindigt.

Turist Hotel
➜ Bouwjaar: zestiger jaren
➜ Architect: R. Bekesevich

Tegenover het hotel staat het monument voor de Komsomol, de communistische jeugdbond die voluit Communistische Lenin-jeugdbond voor de gehele (Sovjet-)Unie heet.

Monument voor de Leninistische Komsomol
➜ Onthulling: 1959
➜ F. Naumov (architect) en L. Dubinovsky (beeldhouwer)

Loop weer verder over de Bulevardul Grigore Vieru tot je een brug oversteekt. Even doorlopen nog, en je bent bij het Staatscircus van Chisinau, een prachtig karakteristiek gebouw uit de hogere brutalistische school. Voor aficionado’s van brutalistische architectuur is het Staatscircus van Chisinau – de hoofdstad van Moldavië – echt een moet-je-zien. En natuurlijk een mooie afsluiting van deze wandeling.

🔗 Lees mijn blog: Brutalistisch circus, bewaakt door dino’s

Verder lezen

Socialist modernist architecture – Romania and the Republic of Moldova
Dumitru Rusu en anderen
➜ 188 pagina’s, 8 kaarten, 242 objecten
➜ 15 × 28 cm (hardcover)
➜ 2018
➜ Uitgever: BACU, Boekarest
➜ ISBN: 9789730278996
➜ Prijs: vanaf €40, bestellen bij Urbanica Group
➜ ★★★★
Dit boek biedt een overzicht van modernistische architectuur in Moldavië en Roemenië. Het is echt een naslagwerk en geen koffietafelboek; de foto’s zijn klein en om de tekst te lezen heb je ongeveer een vergrootglas nodig. De gebouwen zijn ingedeeld in acht categorieën, van woningen tot ziekenhuizen en culturele gebouwen. Op de niet al te overzichtelijke kaarten zie je dat de meeste gebouwen die aan bod komen in Chisinau en Boekarest staan. Je kunt beter de app of de online kaarten gebruiken, waarnaar verwezen wordt met QR-codes.
De fantastische website Socialist Modern, waarvan ik veel gebruik maak in mijn online zoekwerk voor blogs, is ook van BACU (Birou pentru Artă şi Cercetare Urbană), een bureau dat onderzoek doet naar modernistische architectuur in het Oostblok en zich inzet voor de bescherming van dit architectonisch erfgoed. Het boek is drie sterren waard, door de inzet van BACU en hun mooie website geef ik toch vier sterren.