Bloed en honing is een recent uitgebracht boek van Irene van der Linde, journalist voor de Groene Amsterdammer, en fotograaf Nicole Segers. Het duo werkte al eerder samen voor onder meer ‘Het einde van Europa’. Hun samenwerking levert een prachtige roadmovie op op papier, een reisboek dat tevens fotoboek is en vice versa.
Het is een knoeperd van een boek, prachtig vormgegeven, met honderden foto’s en ook altijd fijn: kaartjes. Je maakt de reis echt mee door de combinatie van reisverslag, achtergronden, oral history en fotografie.
In ‘Bloed en honing – Ontmoetingen op de grenzen van de Balkan’, zoals de volledige titel luidt, reizen Van der Linde en Segers rond door voormalig Joegoslavië. Ze volgen daarbij grotendeels de route die Rebecca West volgde en waarvan zij verslag deed in ‘Black lamb and grey falcon – The record of a journey through Yugoslavia in 1937’. Er is sinds die tijd behoorlijk wat veranderd, niet in het minst het feit dat er nu binnengrenzen zijn die gepasseerd moeten worden die er in 1937 en onder Tito niet waren. De reis gaat onder meer langs Zagreb, Vukovar, Skopje, Sarajevo, Belgrado, waar ik ook ben geweest. Altijd fijn, die herkenbaarheid.
De titel van het boek is terug te voeren op de oorsprong van het woord Balkan. De twee lettergrepen bal en kan kunnen worden vertaald als bloed en honing. De Balkan als land van bloed en honing; je vraagt er ook een beetje om als je een regio zo noemt.
Van der Linde en Segers spreken op hun reis veel mensen: kunstenaars, wetenschappers, boeren, studenten. Vooral in Bosnië, maar ook in de andere landen, zijn de wonden van de oorlog nog lang niet geheeld. Dat is ook niet verwonderlijk als je weet dat sommige van de steden in Bosnië die bezocht worden, de halve bevolking is uitgemoord of is gevlucht. Voorheen overwegend door Bosniakken bewoonde steden zoals Visegrad zijn nu overwegend Servisch.
Dit is hetzelfde Visegrad waarover Andric in het prachtige ‘De brug over de Drina’ schreef, en waar tot WO2 de verschillende bevolkingsgroepen, toen nog met een grote Joodse gemeenschap, in relatieve vrede samenleefden.
Als je weer over de misdaden en de ellende leest die de bevolking tijdens en na de oorlogen van de negentiger jaren heeft moeten meemaken, dan is het niet verwonderlijk dat het allemaal nog niet van een leien dakje gaat. Van verzoening is het nooit gekomen, een verzoeningscommissie was er niet. En wat valt er te verzoenen als de bevolking waarmee je je zou moeten verzoenen er niet meer is? Als je je terugtrekt in je eigen gelijk, in de bubbel van je eigen land? Als nationalisme opspeelt? Veel mensen die aan het woord komen, kijken met heimwee terug naar de tijd dat Joegoslavië onder Tito één was en serieus werd genomen.
Het is natuurlijk niet allemaal kommer en kwel in het boek. Er is niet alleen bloed, er is ook honing in overvloed. Al het mooie van de Balkan, de natuur, de cultuur, de smeltkroes die de Balkan is, de gastvrijheid, de oneindige stranden, de bijzondere geschiedenis, de historische stadjes, het heerlijke eten, die prachtige brutalistische architectuur.
‘Bloed en honing’ is een absolute aanrader als je van de Balkan, reisverhalen of fotoboeken houdt, en een must voor als je houdt van alledrie.
Bloed en honing – Ontmoetingen op de grenzen van de Balkan
Irene van der Linde, Nicole Segers
➜ 608 pagina’s
➜ 16 x 22,5 cm
➜ 2020
➜ Uitgever: Boom uitgevers
➜ ISBN: 9789024432127
➜ Prijs: € 45
➜ ★★★★★
Oostblog 