De mooiste Oostblokhotels

Het Oostblok staat er vol mee: pompeuze XXL hotels uit socialistische tijden, toen de arbeiders aller landen recht hadden op een fiks aantal weken door de staat of werkgever georganiseerde en gefinancierde vakantie. Om dit socialistische massatoerisme mogelijk te maken, werden er enorme hotels gebouwd. Er was geen schoonheidscommissie die zich druk maakte om de toch vaak buitenproportionele maatvoering van zo’n hotel, zijn blokkendozige bouwstijl, en dat midden in een soms pittoresk historisch centrum.

Too big to pic, too big to fall

Een probleem met Oostblokhotels is: hoe krijg je ze in hun geheel op de foto? Ze zijn vaak too big to pic. Zonder fisheye lens fotografeer je van onderaf tegen het gebouw op, waardoor hun imposante gestalte nog eens extra wordt benadrukt.

Oostblokhotels zijn bovendien too big to fall. Letterlijk en figuurlijk: de hotels zijn zo groot dat een opknapbeurt een fortuin kost en afbreken ook. Ik heb maar weinig good cases gezien waar het gaat om dit soort oversized socialistische luxehotels. Het lukt zelden om investeerders te vinden die hun wilde plannen om een megahotel te revitaliseren, ook daadwerkelijk uitvoeren. Wat meestal gebeurt, is dat een hotel gekocht wordt, er beloftes worden gedaan voor enorme verbouwingen en opknapbeurten die niet worden uitgevoerd, waarna het hotel nog jaren verder verloedert en vervolgens weer wordt doorverkocht aan een volgende investeerder die mooie beloftes doet. Had ik al iets gezegd over corruptie?

Mijn eerste Oostblokhotel was het Flughaven Hotel in Oost-Berlijn, in de laatste zomer van de DDR. Geen hoogbouw maar wel heel uitgestrekt totaal Oostblok. Van daaruit vlogen we door naar Leningrad, na een paar dagen gingen we met de befaamde nachttrein naar Moskou. De hotels waren erg groot, in de lobby hingen hooggehakte rokende prostituees rond die je voor wat harde Duitse marken aan je gerief hielpen. Dit heb ik van horen zeggen natuurlijk, ik was 18 en zo groen als gras. Het ameublement van de kamers was node aan vervanging toe. De verplichte uitwisseling met de jeugd – ongemakkelijk praten met Russische studenten Engels en Duits over hoe duur een auto of rijbewijs was in Nederland – was in een van die befaamde hotels die Pieter Waterdrinker beschrijft in zijn Tsjaikovskistraat 40. Een Intourist natuurlijk, het staatstoerismebureau van de Sovjet-Unie voor alle internationale toeristen.

Mijn top 5 favoriete Oostblokhotels

Ik heb lang niet alle hotels van Oost-Europa gezien, laat staan ze allemaal geboekt en bezocht. Ik ben Michelin niet. Maar van wat ik heb gezien en soms bezocht, heb ik een mooie top 5 gemaakt. In de eerste twee hotels uit de lijst kan je sowieso niet meer overnachten, of de andere hotels aan ieders standaard voldoen is de vraag. Maar voor een bijzondere ervaring ben je er aan het goede adres.

1 Hotel Kyjev, Bratislava: ‘Original retro style’

Hotel Kyjev was toen ik er was (2018) gesloten en zag er treurig uit voor zo’n pronkstuk van de socialistische architectuur. Er heeft een tijd een low-budgethotel gezeten, waar ik best een kamer had willen huren om me te kunnen onderdompelen in de vergane glorie van een interieur in socialist chic. Of zoals dat in de folder heet: ‘Original retro style’. Hopelijk blijft er wat retro style over na de renovatie. Voor zover er een renovatie komt natuurlijk. Het hotel is gesloten, maar nachtclub Luna in de voormalige hotelbar is nog geopend en totaal retro (hopelijk ook post-corona).

Hotel Kyjev is ontworpen door Ivan Matusik, een van de meest gerenommeerde architecten van Slowakije. “Dat kan mijn kind ook, blok op blok.” Nee, Matusik ontving meerdere prijzen voor dit ontwerp. Hij is opgeleid in de traditie van het functionalisme. Dat kwam goed uit. Na de dood van Stalin hoefde de architectuur geen lofzang meer te zijn op het socialisme. Een gebouw mocht weer gewoon functioneel zijn, om er als socialistische mens te wonen, te werken of te recreëren.

Snelle feiten Hotel Kyjev | Bratislava | Slowakije
➜ Bouwjaar: 1973-1974
➜ Architect: Ivan Matusik
➜ Hoogte: 66 meter, 20 verdiepingen
➜ 400 bedden

2 Hotel Polonez, Polen: een open boek

Toen ik in 2015 om het toen gesloten, maar nog zeker niet vergane, Hotel Polonez liep, was dat een hele wandeling. Polonez is imposant maar zeker niet lomp. Het is een klassieke Plattenbauconstructie in prefab betonnen platen met zo’n lekker fotogeniek rastertje. Het geheel heeft de vorm van een open boek, een vorm die je wel vaker ziet bij gebouwen van dit formaat. Ook dit hotel stond op de nominatie voor sloop maar is uiteindelijk verkocht en opgeknapt, en is jaren gebruikt voor studentenhuisvesting. Het blijft een beetje vaag of het hotel nu open is of niet, en of dat tijdelijk door corona komt of voor langere duur is.

Aanvulling 12 maart 2021: Een lid van de Brutalism Appreciation Society liet weten dat Hotel Polonez nog steeds in gebruik is voor studentenhuisvesting. Studenten genoeg in Poznan met zijn dertien universiteiten.

Snelle feiten Hotel Polonez | Poznan | Polen
➜ Bouwjaar: 1974-1976
➜ Architecten: J. Liśniewiecz , J. Maciejewski
➜ Hoogte: 55 meter, 14 verdiepingen
➜ 408 bedden

3 Hotel Moldova, Roemenië: brutalistisch verblijf gegarandeerd

In 2019 verbleef ik in Hotel Moldova, dat ik speciaal had uitgezocht omdat dit volgens het www het meest brutalistische hotel van Iasi, Roemenië, is. En dat is niets te veel gezegd. Het is een betonnen kolos van dertien verdiepingen. De buitenzijde is bekleed met travertijn, boven de entree bevindt zich een enorme betonnen luifel die lijkt te spotten met de wetten van de zwaartekracht.

De receptiebalie is van donker hout, het plafond heeft een honingraatmotief en de vloeren en pilaren zijn met marmer bekleed. Zelfs de mensen achter de balie passen bij de Oostblokuitstraling: ze spreken beroerd Engels en zijn niet geslaagd voor hun diploma dienstbaarheid. 

Snelle feiten Hotel Moldova | Iasi | Roemenië
➜ Bouw: 1975-1984
➜ Architect: G. Cheptea
➜ 142 kamers

4 Hotel Jugoslavija, Servië: gehavend hotel

Het eertijds zeer luxueuze Hotel Jugoslavija is echt zo’n hotel waarvan je denkt: iets kleiner was ook best gezellig geweest. Het hotel kan wel een opfrisbeurtje gebruiken. De westvleugel is getroffen bij NAVO-bombardementen in 1999 en was in 2016 nog steeds niet helemaal opgeknapt.

Doelwit van het bombardement was de van genocide verdachte militieleider Arkan, die onder meer verantwoordelijk wordt gehouden voor het afslachten van 250 Kroaten in het ziekenhuis van Vukovar, Kroatië. Hij had enige tijd zijn hoofdkwartier in Hotel Jugoslavija, samen met zijn griezelmilitie de Arkan Tijgers, die in die tijd actief was in Kosovo. Voor hij berecht kon worden voor het Joegoslaviëtribunaal werd hij in 2000 een hotel verderop vermoord.

Aanvulling 12 maart 2021: Een lid van de Brutalism Appreciation Society raadt aan om Hotel Jugoslavija snel te boeken, vóór de binnenkort geplande ‘modernisering’ .

Snelle feiten Hotel Jugoslavija | Belgrado | Servië
➜ Hoofdarchitect: Lavoslav Horvat.
➜ Architecten en designers: Milorad Pantović, Vladeta Maksimović, Miroslav Janković, Ivan Antić
➜ Opening: 1969

5 Hotel Cosmos en Hotel National, Moldavië

Oké, het wordt er iets minder top 5 door, maar deze twee hotels in Chisinau, Moldavië, staan vlakbij elkaar en weerspiegelen twee trends in Oostblokhotelland: het historische Hotel National wordt afgebroken, het ook historische Cosmos blijft behouden. Of…?

Hotel National: broedplaats voor zwaluwen

Alleen het betonskelet van Hotel National – het voormalige Intourist Hotel – is nog over van wat ooit de hipste plek was van Chisinau. Nu is het er een treurige bedoening: een van betonrot vergeven gebouw, volledig gestript, met een treurige tot vuilnisbelt verworden ex-fontein ervoor. De zwaluwen zijn in ieder geval hartstikke blij met het hotel, dat een perfecte broedplaats vormt.

Er zijn gek genoeg toch plannen het hotel weer te reanimeren. Ik geloof er geen snars van dat dit gaat gebeuren, maar voor investeerders is er vast geld te verdienen aan het kopen en verkopen van een overleden hotel. Moldavië is van heel Europa het land dat de minste toeristen trekt, hoewel Moldavië een prachtig land is en Chisinau een aangename stad. Maar ja, ik geloof dat alleen trouwe Eurovisiesongfestivalkijkers wel eens van Moldavië hebben gehoord. Ik zag vandaag op zoekterm ‘Roemenië’ al de zoeksuggestie ‘waar ligt Roemenië’ oppoppen. Ik heb het niet gecheckt, maar Moldavië levert dan vast iets op als ‘Wat is Moldavië?’

Hotel National (voorheen Intourist) | Chisinau | Moldavië
➜ Bouwjaar: 1974
➜ Architecten: A. Gorbuntzov, V. Shalagynov. 
➜ Ingenieurs: Y. Skrinski, V. Ivenko, T. Derkacenko 

Hotel Cosmos aan kop van Boulevard Gagarin

Ook hotel Cosmos is zo’n grootheidswaanzinnig Sovjethotel in de beste brutalistische traditie, met prachtig gevormde balkons en ‘Cosmos’ in megaletters op het dak. In Sovjettijden zat het hotel, zomer of winter, altijd vol. Het was een luxehotel, vlakbij station en vliegveld. De Sovjet-Unie hoefde niet te concurreren met bestemmingen buiten de eigen invloedssfeer, wat het een stuk makkelijker maakte om een hotel rendabel te houden. En rendabiliteit bestond trouwens niet onder het socialisme.

Cosmos heet niet voor niets Cosmos: het ligt aan de kop van boulevard die is genoemd naar de beroemdste kosmonaut en held van de Sovjet-Unie: Joeri Gagarin. Cosmos is nog wel – of weer – in gebruik. Het interieur van de entree en kamers is deels nog in oorspronkelijke staat, maar de boel wordt gerestyled. Doodzonde! Ik weet niet wat er nog over is, maar je moet er snel bij zijn, wil je je laven aan een kamer met ouderwets Sovjetinterieur en bed met spiraalmatras en ingebouwde radio.

Hotel Cosmos | Chisinau | Moldavië
➜ Bouwjaar: 1974-1983
➜ Architecten: B. Banykin, I. Kolbayeva

Hotels op de foto: welk hotel hoort er niet bij?

Er zijn genoeg variaties op het thema Oostblokhotel. In de jaren onder Stalin was de stijl klassieker, om niet te zeggen: classicistisch. Ook is er wat couleur locale te herkennen, bijvoorbeeld in het sierlijke betonexpressionisme van Hotel Pušynas in Druskininkai, Litouwen of de op aloude functionalistische leest geschoeide hotels van Praag en Bratislava. In Albanië zijn de hotels wat minder megalomaan. Voor een van de meeste geïsoleerde landen ter wereld, met een totaal uitgeknepen bevolking en een dictator die meer leed aan achtervolgingswaan dan grootheidswaan, waren massahotels niet nodig.

Rest mij de vraag van de dag: welke van de onderstaande hotels hoort er niet bij en waarom? Antwoorden in de reacties onder dit bericht. Voor de eerste goede inzender een hotelfoto op canvas cadeau!