Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, heeft net zoveel inwoners als Amsterdam en Rotterdam samen. Het is niet bepaald een stad die je in een weekend uit hebt; je kunt er dagen wandelen en steeds weer nieuwe dingen ontdekken. Tbilisi heeft duidelijk een eigen signatuur en is niet zo maar de zoveelste ex-Sovjetrepubliek. Natuurlijk is er genoeg spannende brutalistische en modernistische architectuur te zien uit socialistische tijden. Deze afwisselende wandeling gaat langs stadions, woonflats, cultuurhuizen en een groots monument.
Klik in de balk boven de kaart op het pijltje (links) voor een overzicht van de gebouwen en objecten en de route. Klik op het vierkant rechts om de kaart in een volledig venster te openen.
Start: metro Rustaveli en koffie bij Stamba Hotel
De wandeling start bij metrostation Rustaveli aan de Kostavastraat in hartje Tbilisi. Ga eerst lekker koffie drinken en taart eten in het Stamba Hotel, een parel van een hotel in een voormalige drukkerij. De originele dragende betonstructuur wordt op sublieme wijze gecombineerd met een moderne verfijnde inrichting. En de koffie en taart zijn top. Zo hoort een hotel te zijn! Er zijn ook kasten vol elpees, maar die zijn slechts ter decoratie en niet te koop.
De Concert Hall en de Muze
Op een paar minuten lopen van het Stamba Hotel vind je de Concert Hall van Tbilisi, volmaakt rond en uitgevoerd in glas, staal en beton. Een uniek gebouw. Neem als het lukt een kijkje binnen; ook het interieur is de moeite waarde. Voor het gebouw bij wat treurfonteinen prijkt het beeld De Muze.
Snelle feiten Tbilisi Concert Hall
➜ Architect: Ivane Chkhenkeli
➜ Bouw: 1961-1971
➜ Petre Melikishvili Straat 1
🔗 Website Tbilisi Concertgebouw
Verapark en Schaakpaleis
Loop het Verapark in, rechts van de Concert Hall. Daar staat het Schaakpaleis, een rustgevend gebouw in een rustgevend park. Groot, rechte hoeken, licht, transparant, welhaast functionalistisch modern, en versierd met referenties aan de edele schaaksport. Vraag of je naar binnen mag. Het interieur is meesterlijk (sorry, ik denk aan schaakmeesterlijk…) en de kinderen die schaakles krijgen zijn allerschattigst.
🔗 Lees mijn blog Het schaakpaleis van Tbilisi
Vergane glorie: de Wetenschappelijke Bibliotheek
Loop terug naar de hoofdweg en sla rechtsaf, voorlangs De Muze, de Kostavastraat in. Daar vind je de voormalige Nationale Wetenschappelijke Bibliotheek, een behoorlijk verloederd pand uit de brutalistische school, waarvan foto’s met enige regelmaat worden gedeeld in aan brutalistische architectuur gewijde groepen op social media. Wat de architect precies voor ogen had ontgaat me, maar apart is het zeker. Op de benedenverdieping is een casino gevestigd in een uiterst lelijke uitbouw in schreeuwerige kleuren, die detoneert met het grauwgrijs. Alleen zwartwitfoto’s van het gebouw zijn daardoor te pruimen. Het beton is zo rot als een mispel, de natuur neemt het over getuige het groen dat op onverwachte plekken opschiet. Echt een gevalletje SOS Brutalism.
Snelle feiten Voormalige Nationale Wetenschappelijke Bibliotheek
➜ Architect: G. Bichiashvili
➜ Bouw: 1985
➜ Merab Kostava Straat 45-57
Wonderpoortje in Jugendstil
In deze brutalistische platenkast bevindt zich een poortje dat jugendstilerisch aandoet. Loop het poortje door en daal af tot aan de achterkant van Laguna Vere, het enorme ook brutalistische zwemstadion met zijn prachtige mozaïek.
Zwemstadion Laguna Vere: Gaudí meets Corb
Laguna Vere is gesloten en behoorlijk verwaarloosd. Ook het hek is meestal gesloten; ik had toen ik er was net mazzel dat ik er in kon. Laguna Vere is een must voor aficionado’s van Sovjet-architectuur: Gaudí-eske mozaïeken en een brutalistische schoonspringtoren.
🔗 Lees mijn blog Laguna Vere: als een zwembad overstroomt
Loop weer terug omhoog tot je bij het wonderpoortje bent. Sla op de weg rechtsaf. Aan je rechter hand staan bijzondere Sovjetflats met hoekige balkons.
Worstelende senioren in socialistisch sportpaleis
Loop een kilometertje door tot het Givi Kartozia Sportpaleis, de thuisbasis van basketbalclub Dynamo Tbilisi, en een van de grootste sporthallen van de Sovjet-Unie. De enorme koepel lijkt te zijn gemaakt van parelmoer. De vormgeving is socialistisch modern, de trappenhuizen zijn strak gedesigned. In 2007 vond een grootschalige opknapbeurt plaats die 5 miljoen dollar kostte.
Als ik er ben val ik met de neus in de boter: het WK worstelen voor veteranen is in volle gang. Extreem potige senioren, soms breder dan hoog, hebben kleine pakjes aan die weinig aan de verbeelding overlaten voor wat betreft de hoeveelheid lichaamsbeharing. In Georgië en omringende landen – en elk land dat op stan eindigt – is worstelen een Grote Sport. Het is een bijzonder schouwspel, zo’n sport die je alleen van Studio Sport kent live te zien. In hoog tempo wisselen de mannen elkaar af in korte potjes duw- en trekwerk, waarbij inbreuk op elkaars persoonlijke ruimte norm en doel zijn.
Snelle feiten Sportpaleis Tbilisi
➜ Bouw: 1957-1961
➜ Architecten: Vladimir Aleksi-Meskhishvili, Yuri Kasradze, Temo Japaridze, David Kajaia
➜ Capaciteit: 9.700 (sport), 11.000 (concerten)
➜ Gerenoveerd: 2007
➜ 26 meiplein, Tbilisi
Nabij het stadion staan een paar imposant hoge Plattenbauflats uit de zeventiger jaren. Ik ben benieuwd wanneer in Nederland alle woonhuizen en -flats ontsierd gaan worden met airco’s, in Tbilisi is de ver-airco-ing in volle gang.
Woonflats aan Giorgi Saakadzeplein
➜ Bouwjaar: 1975
➜ Architect: M. Gugunava e.a.
Toen ik deze wandeling wandelde, ben ik van Sharasidzestraat – de flats met de 90 gradenbalkons – over de Ilia Chavchavadze Avenue richting Vake Park gelopen. Het Sportpaleis bezocht ik vanuit Metro Technische Universiteit en ik ben doorgelopen tot het Architectonisch Museum (zie mijn blog Batman verdwijnt, een museum herrijst). Kijk maar wat je doet, als je niet de grootste straten pakt is het meestal tof wandelen in Tbilisi.
Nabij Vake Park staat weer een aantal legendarische Sovjetflats, stukken beter gedesigned en van betere kwaliteit dan de meeste flats uit die tijd. Dit waren flats voor het partijkader, zo lekker dicht bij een park waar menig parade werd gehouden.
Woonflats Vake Park
➜ Bouw: 1979
➜ Architect: G. Bichiashvili
Loop via een tunnel, eindigend in een spannend poortje, onder de grote weg door het Vake Park in. Een uitgestrekt park tegen een helling op met het Graf van de Onbekende Soldaat en het Monument van de Overwinning. Je kunt je prima voorstellen hoe hier in Sovjettijd geparadeerd en met vlaggen gezwaaid werd.
Vake Park en het Monument van de Overwinning
Het gigantische Monument van de Overwinning in Vake Park werd in de jaren tachtig gebouwd ter nagedachtenis aan de 300.000 Georgiërs die sneuvelden in de Grote Patriottische Oorlog. Best weinig eigenlijk, op een totaal van bijna 25 miljoen slachtoffers voor de gehele CCCP. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken van de Sovjet-Unie, de Georgiër Sjevarnadze, wilde met het monument zijn loyaliteit aan de Sovjets bewijzen.
Latere Georgische president Saakashvili – getrouwd met de Nederlandse Sandra Roelofs – wilde van die Sovjetsaus af. Sinds 2005 wordt het einde van de Tweede Wereldoorlog niet meer hier gevierd, maar op het centraal gelegen Vrijheidsplein, waar Georgië zich in de Rozenrevolutie los maakte van de Russische invloed. Ook zijn pas toen de Georgische vlaggen in mozaïek aan het monument toegevoegd.
Hoe groot het monument is merk je pas als je de trappen oploopt richting standbeeld: een hele klim. Van het standbeeld tot het mozaïek en het graf van de Onbekende Soldaat: het is een groot waterballet. Het water moet trapsgewijs van het ene bassin in het andere lopen, helemaal vanaf Moeder Georgië naar beneden. Of Moeder Georgië… die is het niet. Maar wie dan wel? Ik kan het niet vinden. Jij?
Snelle feiten Monument van de Overwinning
➜ Bouw: 1980-1985
➜ Architecten: V. Aleksi-Meskhishvili, O. Litanishvili, K. Nakhutsrishvili
➜ Beeldhouwer: G. Ochiauri
➜ Mozaïeken: Zurab Tsereteli
Oostblog 