‘Na ons – stilte’ is het fraai vormgegeven resultaat van een ware labour of love van historicus Arnold Pronk en fotograaf Martin Bruining. Ze reisden langs ruim 100 van de 159 raketbases en lanceerplatformen aan de grenzen van de Sovjet-Unie, of wat er van over is. De raketten met kernlading die daar lagen opgeslagen dienden vooral ter afschrikking, maar waren in no time klaar voor lancering. Zonder dát geen afschrikking. Voor wie is opgegroeid in de Koude Oorlogtijd hebben de raketnamen SS-3, SS-4, SS-5 en SS-20 soms een haast traumatische, vaker een spannende bijklank. Een foute stap kon de Koude Oorlog binnen de kortste keren laten overkoken. Het Vrije Westen lag op schootsafstand van genoeg wapentuig om hem geheel te vernietigen. En vice versa, dat hield de oorlog koud.
‘Na ons – stilte’ is meer dan een fotoboek: het is ook het verhaal van de Koude Oorlog, van de opbouw van een kernwapenarsenaal in Oost en West, en van de zoektocht van twee vrienden naar al die raketbases. Met engelengeduld en behulp van Google Earth en heel veel archiefonderzoek werden alle bases in kaart gebracht en voor een groot deel ook bezocht. Het klinkt heerlijk monomaan, je tot doel te stellen al die bases en lanceerplatformen te bezoeken, fotograferen en beschrijven. En dat dan ook nog doen. Ook mooi: de productie van het boek is bekostigd uit crowdfunding en fondsen. Daar houd ik van, en dat monomane herken ik ook zeer als serieel multimonomaan mens.
Ook de liefde voor de aloude Sovjet-relicten, waaronder de militaire objecten, deel ik. Toen ik in 1994 aan de universiteit van Potsdam studeerde heb ik uren en uren over verlaten kazerneterreinen gestruind waar de Russische soldaten niet lang daarvoor waren vertrokken. Op de roadtrips door het Oostblok stonden dit soort locaties ook geregeld op het programma en voor de septembertrip naar Estland en Letland stonden al plekken op de kaart die ook in ‘Na ons – stilte’ staan. Maar we hebben er ook een flink aantal gemist.
Het bezoeken van de plekken waar het wapentuig lag opgeslagen levert Pronk, Bruining en de meegereisde tolken geregeld problemen op. Om er te komen is al geen sinecure en pottenkijkers worden vaak niet gewaardeerd. Sommige bases liggen in een militaire zone. Dat levert dan weer mooie verhalen op over toevallige ontmoetingen met oud-medewerkers op de bases en minder toevallige ontmoetingen met Belarussische officieren die er een halve dag over doen om een officiële waarschuwing af te geven.
Het project was nog niet afgerond toen Arnold Pronk in 2019 overleed. Ruim 100 van de 159 bases waren bezocht, gefotografeerd en beschreven. Meer dan genoeg voor een boek. Bruining rondde met hulp van de vrouw van Pronk het project af en zorgde dat het aan Pronk beloofde boek er kwam. Het is een prachtig boek geworden met honderden foto’s van al die ‘overblijfselen van een nucleaire afschrikking’. Op de website www.naonsstilte.nl is een voorproefje te zien van de fraaie foto’s. De vormgeving was in handen van de onvolprezen Marga Scholma en Haico Beukers, die ook onze BRUUT Atlas van het brutalisme in Nederland zo mooi hebben gemaakt. Ik was graag met Arnold en Martin meegegaan op hun reizen. Soms langs plekken waarin alleen met veel fantasie de geschiedenis terug te lezen is, soms bleken delen stiekem knap goed bewaard te zijn gebleven. Het levert prachtige plaatjes en verhalen op.
Op elk van de bases – van Moermansk tot de Krim – lagen minimaal drie raketten klaar met een kernkop met een kracht waarvan de bommen op Hiroshima en Nagasaki in het niets vallen. De titel van het boek is gebaseerd op de slogan van de rakettroepen: ‘na ons stilte’, want als de ultieme taak was volbracht – het lanceren van een atoombom – dan was het in stilte wachten op een al even ultieme tegenreactie van de NAVO. Blijkbaar ging men er vanuit als eerste te ‘schieten’ en niet van het scenario: eerst stilte, dan ‘na ons’. Hoe dan ook: het levert een prachtig boek op.
Naar de publiekspresentatie?
Op donderdag 25 mei is de publiekspresentatie van Na ons – stilte. Aanvang 19:30 uur, inloop 19:00 uur. Vrij toegang, wel graag reserveren:
Het Colofon
T: 026-3703508
E: info@hetcolofon.nl
A: Bakkerstraat 56, Arnhem
W: www.hetcolofon.nl
Meer lezen
- Website Na ons stilte
- Nu Oekraïne opnieuw strijdtoneel is wil Martin Bruining boek over de Koude Oorlog uitbrengen, Bommelerwaardgids
Na ons – stilte. Overblijfselen van een nucleaire afschrikking
After us – silence. Remnants of nuclear deterrence
Arnold Pronk (tekst en onderzoek) en Martin Bruining (fotografie)
➜ 180 pagina’s
➜ 24 x 29 cm
➜ Mei 2023
➜ Uitgever: Lecturis
➜ Taal: Nederlands en Engels
➜ Ontwerp en infographics: Beukers Scholma
➜ ISBN: 9789462264670
➜ €45
➜ ★★★★★
Oostblog 