Studentencomplex Tuindorp-West in Utrecht: ik heb warme herinneringen aan de feestjes in deze studentenflats aan de Van Lieflandlaan en Schuylenburglaan. Ik heb er mijn toenmalige vriendin met de bakfiets naartoe verhuisd. Toen wist ik nog niet dat deze betonnen kolossen, die je eerder in pak hem beet Belgrado of Wroclaw zou verwachten, worden gerekend tot het brutalisme. Sinds 2017 staat het complex op de gemeentelijke monumentenlijst.
‘Een gemeentelijk monument? Hoe dat?’ zul je wellicht denken. Nou, vanwege het feit dat in Utrecht brutalistische gebouwen zeldzaam zijn en dit een goed geconserveerd voorbeeld is van die stroming. Dat zie je terug in de opvallende uitwendige noodtrappenhuizen, het licht sculpturale halfronde lift- en trappenhuis, het behoorlijk intimiderende en overdonderende karakter van de flats en het veelvuldige gebruik van prefab betonnen elementen, betontegels en gewoon… beton in het algemeen.
Brutalistisch noodtrappenhuis en split level
Het noodtrappenhuis lijkt te zijn geïnspireerd op dat van l’Unité d’Habitation in Marseille, ontworpen door Le Corbusier. Dit is de wat rechthoekiger variant, bovendien in stukken opgedeeld van telkens drie verdiepingen hoog, zodat je naar de volgende galerij kan vluchten.
Dat sluit mooi aan bij de split-levelontsluiting van de wooneenheden, waarvan de tien kamers ook telkens over drie verdiepingen zijn verdeeld. De middelste verdieping is bereikbaar vanaf de breed uitgevallen galerij, twee kamers bevinden zich op galerijniveau. Via de inpandige trappen bereik je de acht kamers die een verdieping hoger of lager liggen, vier kamers per verdieping. Deze unieke split-levelontsluiting is ook belangrijk geweest voor het verkrijgen van de monumentenstatus.
De flat staat helaas ook bekend als zelfmoordflat. De open galerijen bieden mensen in nood een uitgelezen mogelijkheid om te springen.
De laagbouw die de drie hoogbouwflats – in rood, oranje en geel – verbindt, ziet er erg seventies uit met ook hier veel beton, gestapelde betonstenen en bijzondere verbindingselementen die onderdoorgangen vormen en het complex tot een geheel van brute hofjes en gemeenschappelijk groen maakt.
Het studentencomplex is ontworpen door de architecten van bureau Van Tijen, Boom, Posno en Van Randen. Van Tijen is een grote naam in de na-oorlogse architectuur. Deze ‘pionier van de sociale woningbouw’ werkte in de veertiger jaren samen met Huig Maaskant, waarmee hij onder meer het Groothandelsgebouw nabij Centraal Station Rotterdam ontwierp. In een van de door mij geraadpleegde internetbronnen wordt alleen de naam van Age van Randen genoemd als architect van het complex. Dat lijkt te worden bevestigd door een Tweet van Antje Veld, schrijfster van Van Randens biografie Revolutionair in de bouw: ‘er zit er een mooi verhaal achter deze flats’. Ik ben benieuwd welk.
Snelle feiten studentencomplex Tuindorp-West
➜ Architecten: Van Tijen, Boom, Posno en Van Randen
➜ Bouw: 1970-1973
➜ 3 flats van 18 verdiepingen met per flat 300 kamers in 30 eenheden en nog eens 300 kamers in de aangrenzende laagbouw.
➜ Brutality: ★★★
Oostblog 