Praag centraal: art nouveau meets brutalisme

Het Centraal Station van Praag is een maf product van de geschiedenis, met een mix van totaal uiteenlopende stijlen en daardoor een bizarre gebruikerservaring. De bouwstijlen met de hoogste en laagste aaibaarheidsfactor gaan er een duet aan: art nouveau meets brutalisme. 

Het station – Praha hlavní nádraží – grenst aan een parkje met wat alcoholisten en daklozen, of een combinatie daarvan. Het is er afgelopen jaren behoorlijk op vooruit gegaan. Acht jaar geleden waren station en omgeving een geliefde hangplek voor sneue types. Maar toen was het station door ernstig achterstallig onderhoud zelf ook best sneu.

Als je de stationshal binnenloopt kom je terecht in een brutalistisch paradijs. Een modernistisch socialistisch jaren zeventig stijlicoon met prachtige plafonnières: symmetrische knaloranje vierkante elementen met een ronde uitsparing waarin vier tl-lampjes hun koude licht laten schijnen. Ook de buizen voor de beluchting zijn heel brutalistisch zichtbaar.

Als je de tunnel richting de perrons inloopt, houdt de oranje symmetrie op en gaat over in een wit plafond, dat totaal onverwacht overgaat in een open ovaal dat je een doorkijk biedt naar een enorme prachtig beschilderde en van gekleurd glaswerk voorziene art-nouveaukoepel waar zich een koffiehuis bevindt: Fantova Kavárna.

In 1871 – Tsjechië maakte deel uit van Oostenrijk-Hongarije – werd het station geopend. Het verbond Praag met Wenen. Tussen 1901 en 1909 is het station volledig verbouwd naar een ontwerp van Josef Fanta, helemaal in de stijl van de tijd: art nouveau, ofwel jugendstil. Met twee torens van zandsteen en een enorme koepelzaal, met kavárna en kaartverkoop e rijkelijk versierd met beelden, plafondschilderingen en alles wat maar mooi en niet functioneel is.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

In de jaren ’70 was er een nieuwe grote verbouwing, waarbij het station aangesloten werd op de metro. Het oude stationsgebouw werd fors uitgebreid, waarvoor het omliggende park voor een deel werd opgeofferd. De nieuwe façade en stationshal werden ook gebouwd in de stijl van de tijd: brutalisme.

• 

• 

• 

Modernisering en herstel in oude luister

Inmiddels is het hele station opgeknapt. De centrale hal was in 2010 klaar en is in vier jaar tijd volledig gemoderniseerd, waarbij het oorspronkelijke ontwerp gelukkig behouden is gebleven. Toen ik in 2010 zag dat er een renovatie aan de gang was, was ik al bang dat het deel met hoge aaibaarheidsfactor behouden zou blijven en het brutalistische stuk onherkenbaar zou worden aangepast. Gelukkig niet! Er zijn zelfs twee van de oorspronkelijke architecten betrokken geweest bij de renovatie.

Ook de koepel van Fanta is opgeknapt en in 2014 heropend. Ook dat was hard nodig; zie de foto’s van 2010. De koepel is volledig gerestaureerd en de originele honingkleur is in ere hersteld. Met gebruikmaking van oude foto’s en bouwtekeningen is gepoogd om zo veel mogelijk trouw te blijven aan het oorspronkelijke ontwerp.

Sinds 2015 zit Café Coffee Day in het café in de koepel. Ga er heen, niet alleen voor de koffie, maar vooral voor een architectonische totaalbeleving van jewelste.

Snelle feiten
➜ Opening station: 1871
➜ Oorspronkelijk ontwerp in renaissancestijl: Vojtech Ignac Ullmann en Anthony Barvitius
➜ Architect jugendstilgebouw (1901-1909): Josef Fanta
➜ Schilderingen en beelden: Stanislav Sucharda en Ladislav Šaloun
➜ Uitbreiding en aansluiting op metro: 1972-1979
➜ Architecten: Josef Danda, Jan Bočan, Julie Trnková, Alena en Jan Šrámek

Brutalisme is…
Meer lezen over kenmerken, materialen en geschiedenis van het brutalisme als stroming is de architectuur?
➜ Lees meer