Wandelen langs socialistische architectuur van Plovdiv

Deel 1: brutalisme, socmod, socialist chic en mozaïeken

Plovdiv is een studentenstad met UNESCO-status en een aantal inwoners dat vergelijkbaar is met Utrecht. Plovdiv is de langst continu bewoonde stad van Europa. Het is er een mengelmoes van relicten uit de verschillende episodes van die lange geschiedenis: de Romeinse tijd (renbaan, theater) en Ottomaanse tijd (moskee, badhuis), een historisch centrum vol vrolijk opgeschilderde renaissance-architectuur en ook latere stijlen als jugendstil en modernisme zijn er vertegenwoordigd. Natuurlijk staat er ook veel architectuur uit socialistische tijden: stalinistische architectuur en ‘socmod’ (socialistisch modernisme). Ik ben onder de indruk van de brute en modernistische gebouwen met interieurs in dat typisch Bulgaarse design, waarin de kroonluchter helemaal het ding is.

Het Hoofdpostkantoor: flink aan de maat

Het Hoofdpostkantoor van Plovdiv is een enorm multifunctioneel gebouw in het centrum van de stad. Tijdens de bouw werden overblijfselen gevonden van het Forum van de Romeinse stad Philippopolis, die je ook kunt bezoeken. Het interieur van het Postkantoor is versierd met veel houtsnijwerk, de verticaal aan de pilaren geplaatste radiatoren hebben bijpassende beschermende roosters en ook de plafonnières zijn mooi versierd, wat detoneert met de plafonds waaraan ze bevestigd zijn. Plafonds die in staat van ontbinding verkeren en met hardboard en andere knip- en plakoplossingen bij elkaar worden gehouden. De uiterst ruim opgezette lobby heeft een glazen plafond en een groot mozaïek met drie duiven. Voor de liefhebbers: er is ook een postzegelkiosk, maar de oorspronkelijke loketten zijn helaas gesloten.

Snelle feiten Hoofdpostkantoor (Пловдивска централна пощенска станция)
➜ Bouw: 1977
➜ Architecten: Zhelyazko Stoikov en Petya Kovacheva
➜ Interieurdesign: Nikolay Kanazirski en Veselin Hristov
➜ Mozaïek: Georgi Bozhilov
➜ Reliëf vrouwenfiguur: Viktor Todorov
➜ Adres: pl. Tsentralen 1, Plovdiv
➜ Brutality: ★★

Bioscoop Kosmos: vergane socialist chic

Kino Kosmos is een excellent voorbeeld van socmod architectuur op zijn Bulgaars. De in 1964 geopende uiterst luxe bioscoopzaal bood plaats aan ongeveer 1.000 mensen. In de foyer is de elegante wenteltrap te zien. Typisch Bulgaars zijn de ‘noppen’ aan de zijkant van het gebouw die een prachtige schaduwspel spelen. De letters op het dak boven de entree zijn origineel. Voorheen stond hier Кино Комсомол (Kino Komsomol, naar de onder Lenin opgerichte communistische jeugdbond), met bijna dezelfde letters kon hier Кино Космос (Kino Kosmos) van worden gemaakt.

Tot 1999 was Kosmos bioscoop, daarna werd het tijdelijk een dancing en vervolgens centrum voor computergames. Toen de laatste huurders vertrokken, stond het gebouw leeg, in afwachting van de sloop, om plaats te maken voor een parkeergarage. Onderhoud stopte, vandalen sloopten het exterieur en interieur. Een burgerinitiatief voorkwam dat het gebouw werd afgebroken. In 2023 start als het goed is de renovatie en krijgt Kosmos een nieuwe publieke functie. Hopelijk wordt de bioscoop weer in oude luister hersteld. Ze is het waard.

Snelle feiten Bioscoop Kosmos (Кино Космос)
➜ Opening: 1964
➜ Architect: Lyubomir Shinkov en Lubomir Bonev
➜ Ul. “Gladston” 48, Plovdiv
➜ Brutality: ★★★

Huis voor Wetenschap en Techniek: brutalisme met heerlijk interieur

In dit in 1986 geopende bruut betonnen complex huist nog steeds de Regionale Unie van Wetenschap en Technologie. Hier kwamen de jeugdige bollebozen van Plovdiv bijeen om wetenschap tot grote hoogten op te stuwen. Tegenwoordig is dit de plek om naar bioscoop Lucky Cinema, de erg toffe bar Club Fargo (goede muziek, goede wijn, leuke sfeer) of de jazzclub Bee Bop coffee te gaan. Het gebouw is opgebouwd uit gestapelde blokken ribbelbeton, heeft langgerekte overdekte balkons en overal zie je de stoere dragende balken en staanders in béton brut.

Het interieur is om van de smullen. De achterwand van de benedenverdieping is opgebouwd uit kleurige glasstenen. Er zijn baksteenreliëfs te zien en de plafonds zijn vergeven van de typisch Bulgaarse kroonluchters die me doen denken aan die van het Kulturpalast van Sofia. De meubels lijken me origineel en zeer eighties verantwoord, de lichtkokers met de betonnen baleinen zijn geweldig. De bovenste verdieping is van buiten bekleed met weer die typisch Bulgaarse driedimensionale wybertjes van beton. Als je in Plovdiv bent, moet je hier zeker even naar binnen. Al was het maar voor een glas Bulgaarse wijn in Club Fargo.

Snelle feiten Huis voor Wetenschap en Techniek (дом на науката и техниката)
➜ Opening: 1986
➜ Architect: Milcho Sapundzhiev
➜ Adres: Ul. “Gladston” 1, Plovdiv
➜ Brutality: ★★★★★

De mooiste mozaïeken van Plovdiv

Het mooiste mozaïek van Plovdiv is te zien in het Hoofdpostkantoor, waar we al eerder waren. Maar er zijn meer mozaïeken die het waard zijn gezien te worden. Aan de andere kant van de rivier de Maritsa ligt Grand Hotel Plovdiv grand te wezen met zijn 330 kamers. De vorige keer dat ik er was heette het nog Novotel en had het nog veel mooiere letters. Vlakbij is het Beursterrein, met op de hoek van het gebouw de beeltenis van Mercurius in mozaïek. Als je de brug oversteekt kom je al snel bij het Gemeenschapscentrum Aleko Konstantinov met een mozaïek met vrolijke griffioenen. Duik vervolgens de voetgangerstunnel in – de kioskjes zijn helaas verdwenen – voor een aantal mozaïeken over de lange roemrijke geschiedenis van Plovdiv. Eerder had je tegenover het Postkantoor al de drie mozaïeken kunnen zien naast de entree van het voormalige Huis van de Communistische Partij, met prachtige titels als ‘Strijd en doelen van de Communistische Partij’, met hanen die die strijd met verve voeren. Ook voor mooie mozaïeken moet je in Plovdiv zijn.

Eerdere blogs over Plovdiv