Non-fictie

De zelfdenker – Karel van het Reve 1921-1999
Willem Melching
➜ 288 pagina’s
➜ 2023
➜ Uitgever: Prometheus
➜ ISBN: 9789044650389
➜ Prijs: € 25
➜ ★★★★
Mooie gedetailleerde biografie van Karel, broer van Gerard en zoon van vader van het Reve die groot is in de communistische beweging. Als slavist en journalist leert Karel de Sovjet-Unie van binnenuit kennen, en valt al snel van zijn geloof. De CPN kan dit uiteraard niet verkroppen en speelt sneue vuile spelletjes. De biografie geeft een mooi inkijkje in de tijd van de Koude Oorlog waarin iedereen met linkse sympathieën verdacht was, en waarin de communisten elkaar het leven zuur maakten zoals het waarachtig gelovigen, die het patent hebben op de waarheid, betaamt.

Mijn langste boektournee
Oksana Zaboezjko
➜ 128 pagina’s
➜ 2022
➜ Uitgever: Cossee
➜ ISBN: 9789464520408
➜ ★★★★

Alle Oekraïners die ik ken (en een paar van wie ik alleen maar gehoord heb)
Olaf Koens
➜ 192 pagina’s
➜ Oktober 2022
➜ Uitgever: Nijgh & Van Ditmar
➜ ISBN: 9789038812502
➜ €17
➜ ★★★★
Persoonlijke terugblik op de eerste periode na de inval van Rusland in Oekraïne, waarin Koens de mensen spreekt die zich in de soms georganiseerde chaos van de oorlog staande houden en hulp bieden. Het boek biedt een mooi inkijkje in wat oorlog betekent in de levens van zovele mensen.

Ik = cartograaf
Jeroen Theunissen
➜ 400 pagina’s
➜ 2022
➜ Uitgever: Bezige Bij
➜ ISBN: 9789403176314
➜ Prijs: € 25
➜ ★★★★
Ik = cartograaf is een reisverslag van een midlifecrisisreis van Gentenaar Theunissen, en meer. Dit boek mag op Oostblog omdat een groot deel van de reis naar Istanboel via Polen, Oekraïne, Roemenië en Bulgarije loopt. Theunissen heeft leuke hersenspinsels en dompelt je onder in interessante historische verhandelingen.

Landscapes of communism
Owen Hatherley
➜ 624 pagina’s
➜ 2016
➜ Uitgever: Penguin
➜ ISBN: 9780141975894
➜ Prijs: € 15
➜ ★★★★
Het boek stamt uit 2016, ik kende het niet en kocht het pas onlangs (2024). Landscapes of communism is precies waar ik op Oostblog.info over schrijf: de wijze waarop de ruimtelijke geleding, het communistische landschap, vorm heeft gekregen en hoe zich dat nog steeds manifesteert als je er rondreist. Veel van de gebouwen en monumenten die in het boek ter sprake komen heb ik bezocht of gezien. Socialistisch realisme, microrayons, openbaar vervoer, hoogbouw, monumenten, publieke gebouwen, zogenaamde social condensers, plekken van samenkomst, waarvan een deel de kerken moest vervangen. Van socialist landscapes wil ik graag nog eens een publieksversie maken, met lekker veel foto’s en een minder wetenschappelijke inslag.

De Adriatische Zee – Een geopolitieke reis door zuidoost-Europa
Robert D. Kaplan
➜ 416 pagina’s
➜ 2022
➜ Uitgever: Spectrum
➜ ISBN: 9789000354184
➜ Prijs: € 25
➜ ★★
De Adriatische Zee is een boek dat te interessant is om mee te stoppen maar te slecht is geschreven en vertaald om er echt plezier aan te beleven. Mijn exemplaar staat vol met aantekeningen in de kantlijn, want wat een kort-door-de-bochtige onzin – of op zijn minst vragen oproepende stellingen – weet Kaplan geregeld op te schrijven. Ergerlijk. Dingen als: ‘Tenslotte zijn ruïnes veel interessanter dan wat bovengronds en duidelijk zichtbaar is’. Alsof er boven de grond geen ruïnes zijn, en er ook niet-ruïnes zijn die interessant zijn. Of: ‘Een Midden-Oosten dat opnieuw deel zou uitmaken van Europa door middel van migratie en terreurdaden.’ Brrrr… Of de Albanofobie op de Balkan koppelen aan de islam. ‘Normaliteit is het mooiste van alles, vooral gezien zo’n verleden’, zo mijmert Kaplan in Zagreb in een café waar jonge vrouwen met kinderwagen en designzonnebrillen ingewikkeld koffies drinken. Sjongejonge, wat een niveau. En die man was adviseur van Bush.

Kaplan herbezoekt veel landen en steden aan de Adriatische Zee die hij voor zijn doorbraakboek Balkanschimmen bezocht, en beschrijft de geschiedenis van ver ver ver terug tot de recente geschiedenis en spreekt ook nog huidige spelers en deskundigen.

Vrij – Opgroeien aan het einde van de geschiedenis
Lea Ypi
➜ 336 pagina’s
➜ 28 oktober 2021
➜ Uitgever: De Bezige Bij
➜ ISBN: 9789403150017
➜ €25
➜ ★★★★

Gronings goud: Over de macht van het gas en de rol van Rusland
Wendelmoet Boersema
➜ 264 pagina’s
➜ 2021
➜ Uitgever: Ambo Anthos Uitgevers
➜ ISBN: 9789026344657
➜ ★★★★
Gronings goud’ van Wendelmoet Boersema – slavist, journalist en Groninger – gaat over de geschiedenis van de enorme gasbel bij Slochteren, die Nederland heel veel geld heeft opgeleverd en nog steeds oplevert. Daarmee werd de opbouw van onze verzorgingsstaat deels bekostigd. Als bij de start van de winning verwacht bij-effect kwam de Groningse bodem meer en meer in beweging, met alle gevolgen van dien: huizen kapot, overheid geeft niet thuis, mensen kapot.

Wat dit boek interessant maakt voor de Oostblog-bieb, is de Ruslandconnectie. De warme gasbanden tussen Nederland en Rusland gaan terug tot diep in de Sovjettijd. De Sovjet-Unie verkocht zijn Russische goud aan de vijand om aan broodnodige harde valuta te komen. In het Rusland van Poetin wordt gas gebruikt als strategische troefkaart, of meer nog als breekijzer: gaskraandiplomatie. Nordstream 2, Gazprom, Oekraïne: Poetin heeft Europa volledig bij de ballen. We hebben ons er bij volle verstand en veel te goed van vertrouwen volledig in laten luizen.

Boersema duikt diep in de materie en haalt veel boven water. Wil je je vertrouwen behouden in de overheid, multinationals en wereldpolitiek? Lees dit boek dan niet.

Wat dit boek interessant maakt voor de Oostblog-bieb, is de Ruslandconnectie. De warme gasbanden tussen Nederland en Rusland gaan terug tot diep in de Sovjettijd. De Sovjet-Unie verkocht zijn Russische goud aan de vijand om aan broodnodige harde valuta te komen. In het Rusland van Poetin wordt gas gebruikt als strategische troefkaart, of meer nog als breekijzer: gaskraandiplomatie. Nordstream 2, Gazprom, Oekraïne: Poetin heeft Europa volledig bij de ballen. We hebben ons er bij volle verstand en veel te goed van vertrouwen volledig in laten luizen.

Boersema duikt diep in de materie en haalt veel boven water. Wil je je vertrouwen behouden in de overheid, multinationals en wereldpolitiek? Lees dit boek dan niet.

De kosmische komedie
Frank Westerman
➜ 281 pagina’s
➜ 2021
➜ Uitgever: Querido
➜ ISBN: 9789021423944
➜ ★★★★
Westerman schrijft in zijn fijne aanstekelijke stijl en koppelt ook in dit boek weer het grote – de Koude Oorlog tussen VS en USSR om de ruimte – aan het kleine en persoonlijke. De hele geschiedenis van de sterrenkunde en ruimtevaart komt aan bod.

Bloed en honing – Ontmoetingen op de grenzen van de Balkan
Irene van der Linde, Nicole Segers
➜ 608 pagina’s
➜ 16 x 22,5 cm
➜ 2020
➜ Uitgever: Boom uitgevers
➜ ISBN: 9789024432127
➜ Prijs: € 45
➜ ★★★★★

Balkan blues – over de reis die ik maakte met mijn vader
Nils Elzenga
➜ 192 pagina’s
➜ april 2020
➜ Uitgever: Signatuur
➜ ISBN: 9789056726447
➜ ★★★
Balkan blues van Nils Elzenga is de beschrijving van een reis door Bosnië-Herzegovina van een vader met zijn zoon. De Balkan speelt geen hoofdrol, de relatie vader-zoon wel. Het is een lekker geschreven boek. Ik krijg veel zin een soortgelijke reis te maken met mijn vader.

Nils en zijn vader komen naarmate de reis vordert nader tot elkaar (niet echt een spoiler denk ik) en hij leert mede daardoor ook zijn moeder postuum – ze stierf toen Nils 17 was – steeds beter kennen. Soms grappig, soms ontroerend in de onkunde van de twee mannen om zich bloot te geven. Een prima boek voor even tussendoor.

De wereld volgens Darp
Frank Westerman
➜ 368 pagina’s
➜ Oktober 2019
➜ Uitgever: Querido Fosfor
➜ ISBN: 9789021419664
➜ ★★★
Darp is het Drentse dorp waar Drentenaar Frank Westerman demonstreerde tegen de daar opgeslagen kernwapens. In dit boek vertelt hij hoe hij als beginnend journalist de val van Ceauşescu meemaakte, wat hem een Securitatedossier opleverde waar hij nu naar op zoek gaat. In elk verhaal galmt de Koude Oorlog na. Wat wil je met standplaatsen als Belgrado, Moskou, Cuba. Goed om weer eens in Westermans altijd fijne stijl en altijd interessante verhalen terug te gaan in die wonderlijke periode waarin een regio achter de Muur vandaan kwam.

This Is Not Propaganda: Adventures in the War Against Reality 
Peter Pomerantsev
➜ 270 pagina’s
➜ 2019
➜ Uitgever: Faber & Faber
➜ ISBN: 9780571338641 
➜ ★★★★★

Belangwekkend en beangstigend boek waarin Pomerantsev een verontrustend en onthutsend beeld schetst van de propagandaoorlog die de wereld al jaren ontregelt. De oorlog om de waarheid waarin alternatieve waarheden worden opgediend door de huidige dictators met als enig doel langer dictator te blijven. Met in de hoofdrol hoofdtrol Poetin.

BAM: een reis van niets naar niets
Jelle Brandt Corstius
➜ 130 pagina’s
➜ Oktober 2019
➜ Uitgever: Das Mag Uitgeverij B.V.
➜ ISBN: 9789493168046
➜ ★★★

Deutschboden. Participerende observatie
Moritz von Uslar
➜ 317 pagina’s
➜ 2013
➜ Uitgever: Leesmagazijn
➜ ISBN: 9789491717017
➜ ★★★

De rechtvaardigen: Hoe een Nederlandse consul duizenden Joden redde
Jan Brokken
➜ 504 pagina’s
➜ December 2018
➜ Uitgever: Atlas Contact
➜ ISBN: 9789045038827
➜ ★★★★
In De rechtvaardigen vertelt Brokken het verhaal van Jan Zwartendijk, een Philips-man die tijdens WOII consul is in Kaunas, Litouwen. Als hem duidelijk wordt hoezeer de Joodse bewoners van Litouwen, maar ook Polen, als ratten in de val zitten en moeten vrezen voor hun leven, verzint hij een list. Zwartendijk begint met het uitschrijven van transitvisa voor Curacao. Hij heeft het plan perfect afgestemd met de Japanse consul, die ook in Kaunas is gevestigd en visa uitschrijft om door Japan te mogen reizen. Joden kunnen met deze visa met de Trans Siberië Expres naar en door Japan reizen. Vanuit Kobe reizen de overlevers naar Israel, de Verenigde Staten en Latijns Amerika, soms met tussenstop Shanghai. Op deze wijze weten ze duizenden Joden te redden.
In De rechtvaardigen komen nabestaanden van Zwartendijk aan het woord en ook nakomelingen van Joden die dankzij Zwartendijk de oorlog hebben overleefd. Brokken duikt in de veelbewogen geschiedenis van een aantal van de overlevers. Zeer gedetailleerd en met een groot inlevingsvermogen zet hij de personages neer.
Het boek zit vol beeldende beschrijvingen van het leven in Kaunas en andere Europese landen in de aanloop naar en tijdens WOII. Ook mij totaal onbekende verhalen over de Joodse gemeenschappen in Shanghai en Kobe worden verteld. Een mooi uitgewerkt boek over iemand die door zijn dappere keuze redder werd van velen.

The Road to Unfreedom – Russia, Europe, America
Timothy Snyder
➜ 368 pagina’s
➜ 2018
➜ Uitgever: Tim Duggan Books
➜ ISBN: 9780525574460
➜ ★★★★
Ik las ‘The road to unfreedom’ van Timothy Snyder (volg die man op Twitter als je de oorlog wilt begrijpen!) in 2019. Snyder voorspelt de Russische inval en geeft een beangstigend beeld van de wijze waarop Poetin al veel langer bezig is met de voorbereidingen op deze oorlog. Of eigenlijk: de oorlog was al begonnen, maar zonder wapentuig. Hij voorspelt daarin zo beangstigend goed wat er nu allemaal gaande is, en al is gebeurd: een Brexit, Trump en andere anti-democraten aan de macht, alles om ‘het Westen’ te verzwakken. De Doegin-doctrine, desinformatiecampagnes, trollenlegers, het in- of omkopen van getrouwen die als vooruitgeschoven pionnen de Russische zaak dienen. Ook in Nederland? Ja, ook in Nederland. 

Dansende beren – Heimwee naar het communisme Witold Szabłowski
➜ 240 pagina’s
➜ 2018
➜ Uitgever: Nieuw Amsterdam
➜ ISBN: 9789046823415
➜ ★★★★

From Stalin to Mao – Albania and the Socialist World
Elidor Mehilli
➜ 346 pagina’s
➜ 2017
➜ Uitgever :Cornell University Press
➜ ISBN: 9781501714153
➜ ★★★★
Hoxha verbrak de banden met de Sovjet-Unie na de destalinisatie die al snel na Stalins dood gestalte kreeg. Hoxha zocht toenadering tot Mao als nieuwe Grote Vriend. Vandaar dat je in Albanië nog wel eens antieke bulldozers, trucks of – in de atoomvrije overheidsbunker – airco’s tegenkomt met Chinese tekens erop. De flirt met Mao was ook van korte duur. Hoxha ging steeds meer zijn eigen weg en isoleerde daarmee Albanië compleet van de buitenwereld.

Stasi in Sachsen die DDR-Geheimpolizei in den Bezirken Dresden, Karl-Marx-Stadt und Leipzig
Peter Boeger, Elise Catrain
➜ 176 pagina’s
➜ 2017
➜ Uitgever: Bundesbeauftragter Unterlagen der Stasi der ehem. DDR
➜ ISBN: 978-3946572015
➜ ★★★

Life is war – Surviving dictatorship in communist Albania
Shannon Woodcock
➜ 238 pagina’s
➜ April 2016
➜ Uitgever: Hammeron Press
➜ ISBN: 9781910849033
➜ Prijs: €20
➜ ★★★★★
Als je echt een goede indruk wilt krijgen van het leven van alledag in Albanië onder de socialistische dictatuur, lees dan dit boek! Historica Woodcock gebruikt de methode van ‘oral history’. In de zes mooie vertelde verhalen van overlevers van het Hoxha-regime krijg je een goed beeld van alle aspecten van het leven: wonen, werken, vrije tijd (weinig), school, liefde. Een leven vol willekeur, hardvochtigheid, armoede en constante angst dat jijzelf of een familielid in ongenade valt, met alle desastreuze gevolgen van dien voor het leven van jou en je naasten. De drang van de mensen om ook in de meest beroerde omstandigheden er toch wat van te maken, lief te hebben, risico te lopen, is bewonderenswaardig.
Ik ken dit soort verhalen uit andere socialistische landen als Tsjechië, DDR en de Sovjet-Unie. Maar erger dan Albanië wordt het niet. Een bizar gegeven dat in Albanië vrijwel iedereen van 40 jaar of ouder, dit heeft meegemaakt.

Zum Westkaffee bei Margot Honecker – Letzte Begegnungen mit einer Unbeirrten
Nils Ole Oermann
➜ 175 pagina’s
➜ 2016
➜ Uitgever: Hoffmann U Campe Vlg Gmbh
➜ ISBN: 9783455851809
➜ ★★★
Oermann gaat op bezoek bij Frau Honecker, die in exile leeft in Chili. Ze is dan al ernstig ziek en heeft niet lang meer te leven. Dit boek geeft een weerslag van die gesprekken. Margot Honecker – de vrouw van DDR-leider Erich – is altijd blijven geloven in de DDR en de socialistische heilsleer. Ook 25 jaar na de val van de Muur.

Fout in de Koude Oorlog – Nederland in tweestrijd, 1945-1989
Martin Bossenbroek
➜ 300 pagina’s
➜ 2016
➜ Uitgever: Bert Bakker
➜ ISBN: 9789035136922
➜ ★★★★

Het einde van de rode mens: leven op de puinhopen van de Sovjet-Unie
Svetlana Alexijevitsj
➜ 478 pagina’s
➜ 2015
➜ Uitgever: De Bezige Bij
➜ ISBN: 9789023498025
➜ ★★★★★

Dit boek is gebaseerd op honderden interviews die de Wit-Russische onderzoeksjournaliste Alexijevitsj hield met de meest uiteenlopende, voorheen rode mensen. Hoe verging het deze Sovjetmensen in de negentiger jaren, na het uiteenvallen van het grote Sovjetrijk, waarmee ‘een waarheid als een Pravda’ niet meer gold. Het was een gigantisch sociologisch experiment: hoe gaan mensen om met een waarheid die niet meer bestaat? Met een rijk dat niet meer bestaat? Het resultaat was gruwelijk. De levensverwachting voor mannen daalde in die periode tot onder de 60 jaar. Je werd neergeknald voor een pakje sigaretten. Als er geen wodka was, nam je antivries.

Velen gingen kopje onder in armoede, alcoholgebruik en ellende. Anderen vonden op goed geluk de weg door het moeras van het kapitalisme, en zolang ze op de goede weg waren, namen ze het ervan, want ze wisten dat het zo maar over kon zijn. De uitwassen die worden beschreven getuigen van een totale ontmenselijking. Nieuwe rijken speelden in Moskou ‘Hunted’: een zwerver kreeg 100 dollar en als hij 24 uur lang onvindbaar bleef, mocht hij dat geld houden. Dat ‘hunted’ werd erg letterlijk genomen: de verveelde, puissant rijke jongeren zaten achter de zwerver aan met geweren en schoten hem dood als ze hem vonden.

Veel Russen bleven de ineenstorting van de Sovjet-Unie en het socialisme stelselmatig ontkennen. Stalin is nog steeds een held. Sommige oudere mensen bleken zo gehersenspoeld dat ze goedpraatten dat een partner, naaste of familielid naar de goelag was gestuurd en als een wrak terugkwam. En dat wrak zit dan naast je tijdens het interview.

Na lezing van ‘Het einde van de rode mens’ begrijp je beter waarom Poetin zo populair is. Make Russia great again!

Václav Havel – een leven
Michael Zantovsky
➜ 608 pagina’s
➜ 2014
➜ Uitgever: Manteau
➜ ISBN: 9789085424420
➜ ★★★★
Minutieuze biografie door Michael Žantovský, Havels woordvoerder en adviseur ten tijde van zijn presidentschap. Bijzonder verhaal over een zeer bijzondere en moedige man. Afkomstig uit de in de ogen van de partijleden foute familie bleef hij tegen de klippen op dissident. Dat leverde hem het presidentschap op als een van de leiders van de Fluwelen Revolutie.

IJzeren gordijn : De inlijving van Oost-Europa 1944-1956
Anne Applebaum
➜ 549 pagina’s
➜ 2014
➜ Uitgever: Ambo|Anthos
➜ ISBN: 9789026357596
➜ ★★★★
De onvolprezen Applebaum beschrijft hoe de landen die door de Sovjet-Unie werden bevrijd een voor een werden ingelijfd en – voor ons – verdwenen achter een ijzeren gordijn. Er was al ver voor de Grote Vaderlandse Oorlog werden communisten uit de omliggende landen opgeleid om daar later de boel te kunnen bestieren. Dat ‘later’ was dus na WOII. Als de democratie geen soelaas bood om communisten aan de macht te brengen, werd gepast geweld gebruikt. Ondertussen werd het dagelijks leven – scholing, radio, politiek, economie – van alle ‘Oost-Europeanen’ naar de Sovjetleest geschoeid. Ook de Oostblokker werd met harde hand tot Homo Sovieticus gekneed. Dit boekt helpt te verklaren waarom men in de meeste Oost-Europese landen zo’n hekel heeft aan Poetin en zo bang is voor Rusland.

Het IJzeren Gordijn – Dwars door het hart van Europa
Hendrik Vos en Rob Heirbaut
➜ 192 pagina’s
➜ 2014
➜ Uitgever: Nieuwe Amsterdam
➜ ISBN: 9789461313324
➜ ★★★
Boek bij gelijknamige televisieserie. Niet heel diepgravend allemaal, maar wel leuk.

Het Oostblokboek – Een reis langs de sporen van het communistische verleden
Samenstelling: Hellen Kooijman en Guido van Eijck
➜ 202 pagina’s
➜ 2014
➜ Uitgever: Nieuwe Amsterdam
➜ ISBN: 9789046817605
➜ ★★★★
Het Oostblokboek is een erg leuk boek met korte verhalen over de geschiedenis, gebouwen, personen, monumenten en andere sporen van het communistische verleden. Ook typische Oostblokthema’s komen aan bod: socialistisch realisme, de Oostblokkeuken en het Oostblokhotel. Alle landen van het voormalig Oostblok en een aantal Sovjetrepublieken komen in het boek voorbij. Het is geen Tripadvisormateriaal maar mooie onderzoeksjournalistiek light van gekende journalisten als Olaf Tempelman, Geert Groot Koerkamp en Jan Willem Bos.
Nu ik het Oostblokboek weer eens doorblader, valt me op hoeveel van de plekken ik inmiddels ken. Niet zo gek. Oostblokboek en Oostblog houden van dezelfde dingen.

Was haben Sie gemacht, als die Mauer fiel? Prominente aus dem Osten erinnern sich
Jan Hofer
➜ 224 pagina’s
➜ 2014
➜ Uitgever: Bild Und Heimat
➜ ISBN: 9783867895934
➜ ★★★

Omweg naar Istanbul – de kusten van de Zwarte Zee
Olaf Tempelman, foto’s: Marco van Duyvendijk
➜ 192 pagina’s
➜ 2013
➜ Uitgever: Atlas Contact
➜ ISBN: 9789045023847
➜ ★★★★
Fraai vormgegeven (foto)verslag van een reis rond de Zwarte Zee, met verhalen en foto’s uit Bulgarije, Roemenië, Georgië en Oekraïne.

Enver Hoxha – The Iron Fist of Albania
Blendi Fevziu
➜ 312 pagina’s
➜ Januari 2012
➜ Uitgever: I.B. Tauris & Co. Ltd.
➜ ISBN: 9781784534851
➜ Prijs: €27
➜ ★★★★

De rode ambassadeur : de twintigste eeuw door de ogen van Coen Stork
Peter Henk Steenhuis
➜ 238 pagina’s
➜ 2012
➜ Uitgever: Atheneum
➜ ISBN: 9789025368951
➜ ★★★
Bijzonder boek van en over een bijzondere man. Interessante episodes uit de geschiedenis komen voorbij. Coen Stork – de Rode Ambassadeur dus – was werkzaam in onder meer het Zuid-Afrika tijdens het proces tegen Mandela, Argentinië ten tijde van de junta en Roemenië tijdens de val van Ceaușescu. Daar tussendoor wordt inzicht gegeven in de wereld van de grote industriëlen, waar de familie Stork bij hoorde. Interessante onderwerpen en ja, een interessante man. Maar toch is het boek niet echt bevredigend. Dat komt door de stijl – ik-vorm – en het hapsnappige karakter. Thema’s worden aangestipt en niet uitgewerkt, referenties worden gemaakt maar niet uitgediept, je krijgt geen goede indruk van de chronologie. Dit kan beter, Stork is er interessant genoeg voor.

Koorddansen in de Kaukasus: reis door Rusland onbeheersbare achtertuin
Olaf Koens
➜ 256 pagina’s
➜ 2012
➜ Uitgever: Nieuw Amsterdam
➜ ISBN: 9789046809396
➜ ★★★★
Begin 2021 gelezen, tien jaar nadat het boek is uitgebracht. Een aantal artikelen heb ik al eerder gelezen ten tijde van publicatie. Olaf Koens reist als journalist door de Kaukasus in een tijd dat het allemaal nog een stuk ongewisser en onveiliger is dan nu. En ook nu is het niet bepaald de veiligste regio ter wereld. Militairen, agenten en grensbeambten moeten stelselmatig worden omgekocht om verder te kunnen. Sotsji staat in de steigers om een olympische stad te worden. In Dagestan bezoekt hij een bergdorp dat in Sovjettijd de hofleverancier van koorddansers was. Hij bezoekt Georgië als Saakasjvili nog stevig in het zadel zit en Koens doet denken aan het Poetin-Medvedevscenario, waarin president en premier stuivertje wisselen om na de maximale regeerperiode toch aan de macht te blijven. Dat is niet uitgekomen. Koens schrijft erover in nuchtere rauwe stijl. Een mooie dwarsdoorsnede van de recente geschiedenis van deze onrustige regio.

Stasiland
Anna Funder
➜ 320 pagina’s
➜ Oktober 2011
➜ Paperback
➜ ISBN: 9789025436377
➜ ★★★★★

Baltische zielen – Lotgevallen in Estland, Letland en Litouwen
Jan Brokken
➜ 462 pagina’s
➜ 2010
➜ Uitgever: Atlas
➜ ISBN: 9789045006598
➜ ★★★★★

Het andere Duitsland – De voormalige DDR, 20 jaar na de val van de Muur
Jeroen Kuiper
➜ Uitgever: Nieuw Amsterdam
➜ Pagina’s: 208
➜ ISBN: 9789046806364
➜ April 2010
➜ ★★★★
Dit prettig geschreven boek geeft een fantastisch overzicht van de ontwikkelingen in ‘het andere Duitsland’ in de afgelopen 20 jaar. De korte verhalen rond diverse goed gekozen thema’s (neo-nazisme, leegloop, cowboys en indianen, Hollandse mega-varkensstallen, etc.) geven gezamenlijk een vaak treurig beeld van de voormalige DDR: hoe heeft het zo mis kunnen gaan?
Veel belangrijke spelers en ook passanten komen aan het woord. De verhalen worden ondersteund met cijfers (50% van de kinderen in Berlijn leeft in een gezin dat afhankelijk is van een bijzonder lage uitkering) en historische feiten. Dit boek is een must voor iedereen die geïnteresseerd is in ‘het andere Duitsland’.

Dier, bovendier
Frank Westerman
➜ 256 pagina’s
➜ 2010
➜ Uitgever: Atlas, Amsterdam 
➜ ISBN: 9789045028101
➜ Prijs: € 10,00
➜ ★★★★

Bloedlanden – Europa tussen Hitler en Stalin
Timothy Snyder
➜ 672 pagina’s
➜ 2010
➜ Uitgever: AMBO
➜ ISBN: 9789026361562
➜ Prijs: € 47,00

➜ ★★★★
Heftig boek over de gruwelijke geschiedenis van Bloedlanden Wit-Rusland, Oekraïne en Polen. Vermalen tussen twee grootmachten, keer op keer geplunderd, leeggeroofd en uitgehongerd.

Mijn oom, vriend en verrader – hoe de Stasi mijn familie ontwrichtte
Susanne Schädlich
➜ 239 pagina’s
➜ 2009
➜ Uitgever: Cossee
➜ ISBN: 9789059362703
➜ ★★
Een gruwelijk verhaal dat heel goed inzicht geeft in de werkwijze van de Stasi. Niet alleen het grote verklikken, maar ook het manipuleren van gezinnen om ze uit elkaar te drijven en zo te laten zien dat de DDR of het socialisme uiteindelijk overwint. Jammer genoeg is het boek erg slecht geschreven (of vertaald), zowel in de stijl (staccato) als de keuzes voor wat uitgediept wordt en wat niet. Zonde!

Kleine landjes berichten uit de Kaukasus
Jelle Brandt Corstius
➜ 169 pagina’s
➜ 2010
➜ Uitgever: Prometheus
➜ ISBN: 9789044613117 
➜ ★★★

Rusland voor gevorderden: berichten van een overlever
Jelle Brandt Corstius
➜ 187 pagina’s
➜ 2008
➜ Uitgever: Prometheus 
➜ ISBN: 9789044610932
➜ ★★★★
Brandt Corstius gaat in dit boek de halve voormalige Sovjet-Unie langs: eskimo’s in het noorden, Armenië, Siberië. Sommige verhalen kwamen terug in de documentaireserie van zijn hand. Mooie observaties van een totaal bizar land in een totaal bizarre fase van zijn ontwikkeling. Veel alcohol, armoede en wanhoop. Maar je kunt je na lezing ook best voorstellen wat er zo mooi en fascinerend is aan het land. Als je het idee had dat ‘De Rus’ bestaat, dan is dat na het lezen van dit boek definitief voorbij.

De Russische kater – Verhalen Uit Een Voormalig Wereldrijk
Laura Starink
➜ 272 pagina’s
➜ 2008
➜ Uitgever: Prometheus
➜ ISBN: 9789044610949
➜ ★★★

Ingenieurs van de ziel
Frank Westerman
➜ 288 pagina’s
➜ 2003
➜ Uitgever: Olympus Pockets
➜ ISBN: 9789046700334
➜ ★★★★★

De Graanrepubliek
Frank Westerman
➜ 255 pagina’s
➜ 1999
➜ Uitgever: Atlas, Amsterdam
➜ ISBN: 9789045003627
➜ ★★★★★

De verloren wereld van de familie Berberovic
Alfred van Cleef
➜ 303 pagina’s
➜ 1997
➜ Uitgever: Meulenhoff Boekerij
➜ ISBN: 9789029042048
➜ ★★★★
In dit boek worden de lotgevallen beschreven van de Bosnische familie Berberovic, een familie van Bosniakken, vaak onterecht Bosnische moslims genoemd (we hebben het ook niet over Bosnische orthodoxen of katholieken als het over Bosnische Serviërs of Kroaten gaat). De familie Berberovic heeft ernstig te lijden onder etnische geweld en andere gruwelijkheden van de Serviërs in hun streven om Bosnië in te lijven bij Groot Servië. De leden van de familie ontvluchten het geweld, de familie raakt verspreid over heel Europa. Velen zijn ernstig getraumatiseerd door wat hen is overkomen.
De manier waarop de dorpen etnisch gezuiverd worden, is gruwelijk. De Servische soldaten werken systematisch pakken dorp voor dorp, deur voor deur, mensen op, voeren ze af naar kampen om ze daar te vernederen, martelen of vermoorden… Als je het idee hebt dat na WOII in Europa misdaden tegen de menselijkheid op hun retour waren, vergeet het maar.
De keuzes die men uit lijfsbehoud gedwongen wordt te maken zijn hartverscheurend. Vrienden en familieleden worden tegen elkaar uitgespeeld. Ik heb het boek niet uit kunnen lezen, maar toch raad ik iedereen die een beeld wil krijgen van (de gevolgen van) de oorlog in Bosnië aan om dit boek in ieder geval te proberen te lezen. Dichterbij kom je niet.